Повеќе од еден век, постоењето на полови хромозоми и нивната улога во детерминацијата на полот кај луѓето, се предмет на бројни истражувања во биологијата и медицината.

Генските производи транскрибирани од полот, односно X и Y хромозомите, учествуваат во координираното управување на онтогенетскиот развој на секој поединец, дефинирајќи ги неговите примарни полови карактеристики. Во поретки, но секако незанемарливи случаи, постои намалена концентрација или целосен недостаток на ензими кодирани од полови или автозомни хромозоми, што предизвикува грешки или неправилности при диференцијацијата на половите органи или жлезди.

Родени како девојчиња

Во седумдесетите години на минатиот век, научните студии станале побогати за уште еден неверојатен пример за различностите на природните феномени. Во една од локалните заедници на Доминиканската Република, биле евидентирани неколку случаи на девојчиња, кои при влегувањето во пубертет ненадејно развиле машки генитални органи и гонади (полови жлезди). Децата, сега веќе момчиња, го добиле името „Guevedoces“, што во превод од јазикот на локалното население значело „пенис на 12 години“. Од раѓањето, па сè до нивнот 12 роденден, ништо не укажувало на постоење на било какви машки карактеристики, па таквите деца биле воспитувани како и сите други девојчиња во заедницата. Значи, што е тоа што предизвикало потполно неочекувано менување на полот кај овие деца?

Главната причина за синдромот „Güevedoce“

Веќе во пренаталниот период, двата Х-хромозома кај жените, односно Х и Y кај мажите, започнуваат со експресија на гените одговорни за нормалната детерминација на половите карактеристики. На машкиот Y хромозом, се наоѓа специфичен „SRY“ ген, чиј протеински производ е одговорен за правилен внатрешен развој на тестисите и спречување на развојот на женските репродуктивни структури, односно матката и јајцеводите. Во интерстицијалните Лајдигови клетки на тестисите, половиот хормон тестостерон се лачи и се претвора до дихидротестостерон (DHT) од ензимот 5-α редуктаза. DHT игра клучна улога во развојот на простатата и булбуретрални жлезди, како и надворешниот дел на машкиот репродуктивен систем, имено пенисот и скротумот.

Луѓето со овој синдром се раѓаат без ензимот 5-α редуктаза, поради мутација на генот SRD5A2 на хромозомот 2. Недостигот на 5-α редуктаза резултира со отсуство на конверзија на пренаталниот тестостерон во DHT, како резултат на што тестисите не се спуштаат, туку остануваат во пределот на абдоменот или препоните. Скротумот е сличен на лабијата, додека фалусот на клиторисот.

Влегување во пубертет и ненадејно менување на полот

Како што влегуваат во пубертет, овие деца доживуваат драстични промени во нивните примарни и секундарни полови карактеристики.

Тестисите се спуштаат во „лабија мајор“, кои сега стануваат скротум, клиторисот расте до големината на пенисот и стекнува можност за ерекција, а сперматогенезата почнува да се одвива во семените канали. Уретрата, сепак, не поминува низ пенисот, а нејзиниот отвор се наоѓа во близина на анусот. Со текот на времето, доаѓа до зголемување на мускулната маса, гласот мутира, а лицето и телото стануваат значително опуштени.

Како дошло до оваа промена во ткивата кои бараат дејство на DHТ, ако се знае дека неговата дефициенција е сè уште присутна?

Андрогениот рецептор (AR), e еден вид нуклеарен рецептор поврзан со други протеини одговорни за регулирање на генската експресија и контрола на развојот, хомеостазата и метаболизмот е одговорен за врзување на тестостеронот и DHT.

Во феталниот стадиум, во структури кои се позиционирани поблиску до тестисите, како што е епидидимисот, деферентните и смеените везикули, андрогенскиот рецептор го врзува тестостеронот, кој е присутен во многу висока концентрација. Структурите во кои тестостеронот доаѓа преку крвта, сепак, добиваат значително помала негова концентрација. Во нив, значи, конверзијата на тестостеронот во многу помоќен и посилен андроген, т.е. DHТ, е неопходна за да се засили сигналот до андрогенскиот рецептор, кој има поголем сврзувачки афинитет за дихидротестостерон од самиот тестостерон. По почетокот на пубертетот, концентрацијата на тестостерон во крвта станува толку висока што AR во периферните ткива сега може да го врзе и без посредство на DHT, како резултат на што овие ткива растат и диференцираат.

Понатамошен живот и растење

Кај луѓето кои доживеале ваква трансформација во раниот пубертет, постои поинаква адаптација на новиот начин на живот. Некои од нив уште во детството се чувствувале како момчиња и со радост го прифаќале своето ново тело, а во возрасната фаза од животот практикувале хетеросексуалност и влегувале во емотивни односи со жени. Други, пак, биле изложени на операции за промена на полот, со цел да ги задржат своите женски карактеристики.

Синдромот „Guevedoces“ придонел за сфаќање на важноста на одредени фактори во индивидуалниот човеков развој, но и ги проширил научните видици во однос на разновидноста на живите суштества и отстапувањата од униформноста на природните ефекти. Луѓето со овој синдром имаат и екстремно мала простат, што е предизвикано од неактивноста на 5-α редуктазата, па така овој податок послужил за развој на лекот финастерид, инхибитор на овој ензим, кој им помогнал на многу мажи ширум светот кои патат од бенигно зголемување на простатата.