Утре, Молдавците ќе излезат на пресудни парламентарни избори кои ќе утврдат дали земјата со 2,4 милиони жители ќе продолжи по патот кон Европската Унија или ќе се врати во орбитата на Москва, а се појавија бројни извештаи за руско мешање, пишува британскиот Гардијан.

Прозападната претседателка Маја Санду и нејзината владејачка партија Акција и солидарност (ПАС), која моментално има мнозинство во парламентот, се сериозно предизвикани од Патриотскиот изборен блок – сојуз на проруски, советско-носталгични партии предводени делумно од поранешниот претседател Игор Додон, кого Санду го победи во 2020 година.

Клучни избори

„Резултатите од овие избори ќе ја одредат иднината на земјата не само за следните четири години, туку и за многу, многу години што доаѓаат“ рече Игор Гросу, лидерот на ПАС и близок сојузник на претседателката Санду, кој би можел да стане премиер ако неговата партија освои мнозинство.

Сепак, изборната трка во сиромашната земја меѓу Украина и Романија ќе биде тесна. Анкетите покажуваат дека ПАС ќе остане најголемата партија, но би можела да го изгуби мнозинството, додека Патриотскиот блок бележи приближно исто ниво на поддршка.

Во таков случај, помалите партии би можеле да одиграат одлучувачка улога.

Улогата на алтернативните партии

Блокот Алтернатива, предводен од градоначалникот на Кишињев, Јон Чебан, и минатогодишниот претседателски кандидат Александар Стојаногло, се обидува да ги привлече разочарани центристички гласачи.

Иако номинално проевропски настроени, критичарите тврдат дека Алтернатива е всушност „тројански коњ“ на Кремљ, создаден за да ја ослабне ПАС и истовремено да го зачува руското влијание.

Поделбата на власта во Молдавија

Во Молдавија, власта се дели помеѓу директно избран претседател и премиер назначен од парламентот. Претседателот ја води надворешната политика и безбедноста, додека премиерот и владата управуваат со секојдневните работи на државата.

Доколку ПАС помине лошо, Санду би можела да биде принудена да ја дели власта со Додон, кој би можел да стане премиер и покрај тоа што е во домашен притвор поради обвиненија за корупција.

Логото на прорускиот сојуз предводен од Додон вклучува црвено-бела ѕвезда со срп и чекан во центарот.

Санду и нејзиниот проевропски курс

Санду, поранешна функционерка на Светска банка, избрана во 2020 година во текот на бран антикорупциски расположенија, ја базирала својата политика на европскиот курс. Минатиот октомври, нејзината влада организирала референдум на кој граѓаните со тесно мнозинство изгласале членството во ЕУ да стане уставна цел. Потоа самата Санду беше повторно избрана за претседателка.

„Руско влијание и дестабилизација“

Откако стекна независност во 1991 година, Молдавија осцилира помеѓу проруски и проевропски курс. Под водство на Санду, земјата го забрзала процесот на ослободување од руското влијание, особено од почетокот на војната во Украина. Сепак, Москва сè уште држи 1.500 војници во прорускиот сепаратистички регион Приднестровие.

Молдавските власти ја обвинуваат Русија дека агресивно работи на дестабилизација на владеењето на Санду со инвестирање милијарди долари во проруски партии, купување гласови и пропаганда.

Минатата недела, полицијата спровела 250 рации и уапсила десетици осомничени за наводен руски заговор за предизвикување „масовни нереди“ за време на изборите, пишува „Гардијан“.

Истрагата на Ројтерс откри дека Москва наводно им плаќа на десетици свештеници да ги убедат своите верници да гласаат против ПАС.

Реакции од Западот

Западните дипломати веруваат дека Молдавија станала „клучен приоритет на руската надворешна политика по Украина“. Во Брисел и европските престолнини, изборите се следат со големо внимание поради стравот дека Москва би можела да добие упориште во стратешки важниот регион.

Лидерите на Франција, Германија и Полска го посетија Кишињев во септември за да демонстрираат поддршка за аспирациите на Молдавија кон ЕУ и да предупредат за руско мешање. Украинскиот претседател Володимир Зеленски изјави на Генералното собрание на ОН дека „Европа не смее да ја изгуби Молдавија“.

Економски предизвици

Најголемата слабост на администрацијата Санду е економијата. Инфлацијата е сè уште висока, емиграцијата не се намалува, а растот на БДП останува скромен. Многумина го поддржуваат тврдењето дека проблемите се резултат на надворешни шокови.

Газпром ги намали испораките на гас за една третина и ја дуплираше цената, што се смета за политичка одмазда од Москва.

Војната во Украина донесе нови економски превирања.

Молдавија, која се наоѓа недалеку од Одеса, прими најмногу украински бегалци по глава на жител, што стави дополнителен товар врз здравствениот систем и инфраструктурата. Инфлацијата достигна 40%, додека трговијата со Москва и Киев нагло се намали.