Сончеви факли: Што се тие и зошто НАСА предупредува дека можат да предизвикаат прекини на струја на Земјата

Точка

24/05/2025

17:10

1.676

Големина на фонт

а а а

Сонцето моментално поминува низ период на засилена активност, што резултираше со најсилниот сончев факел годинава, забележан од Опсерваторијата за соларна динамика („Solar Dynamics Observatory“) на американската вселенска агенција НАСА.

Во вакви периоди на висока активност, непрекината струја на наелектризирани честички од Сонцето – позната како сончев ветер – постојано го удира Земјиното магнетно поле.

Овој феномен, наречен вселенско време или соларни бури, може да влијае на технологијата на Земјата, вклучително и да предизвика прекини во снабдувањето со електрична енергија, а истовремено претставува ризик и за астронаутите во вселената. Сепак, за луѓето на површината на Земјата, не претставува директна опасност.


Што е сончев факел?

Сончевите бури се нормален дел од соларниот циклус на Сонцето.

Тие настануваат кога Сонцето ослободува огромни количини енергија во форма на сончеви факли и коронални ерупции („coronal mass ejections“) – при што се емитуваат светлина, енергија и соларен материјал во вселената.

Сончевиот факел е електромагнетно зрачење што патува со брзина на светлината и стигнува до Земјата за нешто повеќе од осум минути.


Често се појавуваат заедно со короналните ерупции – форма на соларна активност кога огромни млазови плазма еруптираат од короната на Сонцето, како резултат на експлозии на соларни ветрови и магнетни полиња. Овие се движат значително побавно – со брзина од неколку милиони километри на час.

До Земјата може да стигнат соларни бури од различен интензитет.

Енергијата од Сонцето може да предизвика светлосни феномени на небото, познати како поларна светлина – аурора бореалис на северната хемисфера и аурора аустралис на јужната.

Како соларна бура може да влијае на Земјата?

Според податоците на НАСА, сончевите факли и експлозии можат да влијаат на радио-комуникациите, електроенергетските мрежи и навигациските системи на Земјата.

На пример, во 2017 година, две моќни сончеви факли што еруптирале од површината на Сонцето предизвикале прекини кај уредите како што се ГПС системите.

Во февруари 2011 година, силен сончев факел предизвикал прекини во радио-комуникацијата низ цела Кина.


Уште порано, во 1989 година, сончев факел предизвикал деветчасовен прекин на струја за милиони луѓе во канадската провинција Квебек.

А во 1859 година, масивна соларна експлозија предизвикала геомагнетна бура што ја нарушила железничката сигнализација во Австралија и телеграфските линии.

Овие закани не се минато – тие и денес се реална можност.

Истражување од Универзитетот во Ланкастер, Велика Британија, предупредува дека британската железничка мрежа треба да биде подготвена за можна соларна бура што може сериозно да го наруши железничкиот сообраќај.


Колку често се случуваат соларни бури?

Сонцето е составено од жежок гас полн со електричен полнеж, што постојано се движи и создава силно магнетно поле.

Ова поле поминува низ таканаречен соларен циклус, при што површината на Сонцето се менува помеѓу периоди на мир и засилена активност.

Приближно на секои 11 години, во врвот на соларниот циклус, магнетните поли на Сонцето – северниот и јужниот – си ги менуваат местата.

Според меѓународна група експерти поддржани од НАСА и Националната океанска и атмосферска администрација на САД („NOAA“), тековниот 25-ти соларен циклус започна во декември 2019 година.

Почетната фаза од циклусот се нарекува соларен минимум – период кога Сонцето има најмал број сончеви дамки, темни подрачја што научниците ги користат како индикатор за сончева активност.

Како што се засилува активноста, расте и бројот на овие дамки.


Најинтензивната фаза – соларниот максимум – се карактеризира со најголем број сончеви дамки, при што доаѓа и до инверзија на магнетните поли.

НАСА и „NOAA“ наведуваат дека Сонцето го достигна својот максимум во тековниот циклус во текот на минатата година.

Во самите сончеви дамки – кои изгледаат потемни бидејќи се постудени од околината – настануваат големи експлозии на светлина и енергија.

Повеќето од овие дамки покриваат површина слична на големината на Земјата, а некои се и далеку поголеми.

Најголема веројатност за појава на соларни бури има токму во текот на соларниот максимум, во рамки на секој единаесетгодишен циклус.