На северозападот на Шпанија, километри жолти пространства се прекинати само со по некое село, кое често се состои од неколку распаднати камени куќи собрани околу црква.
Јавен превоз таму речиси и да не постои, растојанијата се преголеми за пешачење, а автомобилот е единственото средство за поврзување со остатокот од земјата. Ова се типични сцени од она што го добило прекарот España Vacía (во превод: празна Шпанија), бидејќи станува збор за делови од земјата кои населението масовно ги напушта, пишува „Bloomberg“.
Депопулацијата на руралните подрачја започнала уште во средината на 20 век, кога луѓето масовно се преселувале во градовите во потрага по работа во фабрики. Процесот во последниве години дополнително се забрзал, особено во внатрешноста на земјата. Владиниот извештај покажува дека рурална Шпанија помеѓу 2014 и 2023 година изгубила 4,4% од населението, иако вкупната популација на земјата во истиот период пораснала за 2,6%.
„Стотици села ќе исчезнат бидејќи младите не сакаат да живеат таму“, предупредува Хуан Хосе Мансано, коосновач на организацијата „AlmaNatura“, која се занимава со ревитализација на руралните подрачја.
Равнотежата во населеноста на земјата е сериозно нарушена. Иако 84% од територијата ја сочинуваат рурални подрачја, таму живее само 16% од населението. Поради сè помал број луѓе што се грижат за шумите и пасиштата, кои и онака се склони кон пожари, тие стануваат уште поранливи.
Во обид да се запре овој тренд, јавните власти и приватните актери нудат различни решенија. Владата дури основа посебно министерство посветено на „празна Шпанија“. Паралелно, сè повеќе жители на градовите – исцрпени од урбаниот стрес и високите трошоци – размислуваат за враќање кон селскиот живот.
Пример доаѓа од агенцијата „Aldeas Abandonadas“, специјализирана за продажба на напуштени села. Претседателката на агенцијата, Елвира Фафиан, забележува зголемен интерес кај млади Шпанци и странци кои бараат мир, пристапност или едноставно алтернатива на високите хипотеки во градовите.
Минатата година, агенцијата продала село во близина на Бургос на холандски пар за 350.000 евра. Новите сопственици, математичарката Мајке Геуртс и нејзиниот партнер, компјутерски научник, планираат да создадат еко-село, да ги обноват куќите и да привлечат заедница на истомисленици.
„Сакавме да направиме нешто добро со нашите пари, а не целиот живот да го поминеме пред компјутери“, објаснува Геуртс.
Слична приказна стои зад Виљалибадо, село напуштено повеќе од 30 години, кое во 2007 година го купиле браќата Ансотеги. Нивната почетна идеја била да обноват неколку куќи за пензионери, но проектот прераснал во амбициозен комплекс со ресторан, бар, базени и обновена романичка црква од 12 век. Селото денес е туристичка дестинација за свадби, духовни програми и научни собири. Неодамна, група истражувачи од Сан Франциско го изнајмила селото за набљудување на затемнување на Сонцето.
„Среќни сме што селото повторно оживеа“, вели градоначалникот Алонсо Мањон, нагласувајќи дека враќањето на животот ги мотивирало и другите мештани да инвестираат во своите домови.
„Сакавме да направиме нешто добро со нашите пари, а не целиот живот да го поминеме пред компјутери“, објаснува Геуртс.
Слична приказна стои зад Виљалибадо, село напуштено повеќе од 30 години, кое во 2007 година го купиле браќата Ансотеги. Нивната почетна идеја била да обноват неколку куќи за пензионери, но проектот прераснал во амбициозен комплекс со ресторан, бар, базени и обновена романичка црква од 12 век. Селото денес е туристичка дестинација за свадби, духовни програми и научни собири. Неодамна, група истражувачи од Сан Франциско го изнајмила селото за набљудување на затемнување на Сонцето.
Ревитализацијата на Виљалибадо донесе неочекувани придобивки и за соседниот Виљадиего, градче со 1.500 жители. Посетителите од блиското село трошат пари во локалните кафулиња и музеи, а градот нуди сè што им недостасува на помалите места: банки, училишта, здравствена заштита.
Виљадиего привлекува и нови жители. Цеља, музејска водичка во доцните дваесетти, се преселила од Мадрид и сега ужива во помирен начин на живот. Летно време, градчето оживува: плоштадите се полни со семејства, деца и млади во дваесеттите – сцена невообичаена за руралните места, каде што населението често брзо старее.
Само неколку километри подалеку се наоѓа потсетник на другата страна од приказната. Вијаморон, некогаш село со 150 жители и готска црква Сантијаго Апостол, денес е целосно препуштено на природата. Куќите и гробиштата се обраснати со коров, а црквата е единствениот траг дека таму некогаш постоела заедница.
Една од најуспешните иницијативи е „HolaPueblo“, програма на „AlmaNatura“ што од 2020 година им помага на семејства да се преселат во депопулирани села. Досега се преселиле 85 семејства, кои отвориле десетици нови пекарници, барови, уметнички студија и работилници. Меѓу нив е и семејството Падин, кое од Венецуела пристигнало во Шпанија бегајќи од кризата. Се преселиле во Пласин, во регионот Галиција, каде што Рикардо Падин изработува ножеви во сопствена работилница.
Иако се соочува со тешкотии како слаба интернет конекција и оддалечени училишта, тој вели дека веќе ги познава сите соседи и чувствува дека нивното присуство создава „моментална економска активност“.
И студиите укажуваат на благи позитивни поместувања. Според Социјалната опсерваторија на Фондацијата „La Caixa“, доселениците на возраст од 20 до 39 години сочинуваат 10% од населението во општините со помалку од 10.000 жители. Се верува дека тоа најавува „генерациска обнова“, која би можела да го забави демографскиот пад.
Сепак, експерти како истражувачот Мигел Гонзалес-Леонардо предупредуваат дека локалните проекти сами по себе не можат да ги променат структурните трендови. Владата во 2021 година вложила 10 милијарди евра во борба против депопулацијата, додека Андалузија нуди субвенции за купување куќи во села со помалку од 3.000 жители. Но, ефектите од тие мерки засега се ограничени.
„Во наредните години некои општини ќе исчезнат, бидејќи им недостасуваат економска активност и ресурси“, вели Гонзалес-Леонардо.
