Вулканот, познат како „Axial Seamount“, се наоѓа 1,4 километри под површината на океанот, на геолошко жариште каде што млазови магма од Земјината обвивка еруптираат во кората. Ваквите вулкани се вообичаени на дното на океанот. Но, „Axial Seamount“ се наоѓа и на гребенот Хуан де Фука, област каде што две големи тектонски плочи (онаа на Пацификот и онаа на Хуан де Фука) постојано се оддалечуваат, предизвикувајќи континуирано зголемување на притисокот под површината на Земјата.

„Тој е апсолутно непредвидлив“

Неодамна, бројот на земјотреси нагло се зголеми бидејќи вулканот се полни со сè поголеми количини магма, знак дека наскоро може да еруптира, според истражувачите од програмата „Regional Cabled Array“ на научна фондација (National Science Foundation), со која управува Универзитетот во Вашингтон, а која ја следи активноста на „Axial Seamount“.

„Во моментов имаме неколку стотици земјотреси дневно, но тоа е сепак значително помалку од она што го видовме пред претходната ерупција“, рече Вилијам Вилкок, морски геофизичар и професор на Одделот за океанографија на Универзитетот во Вашингтон, кој го проучува вулканот. „Би рекол дека ќе еруптира подоцна оваа година или на почетокот од 2026 година, но тоа може да се случи и утре, сосема е непредвидлив“, додаде тој.

Што се случува за време на ерупција?

„За време на последната ерупција, во април 2015 година, тимот регистрираше околу 10.000 помали земјотреси во рок од 24 часа, а истото се очекува и следниот пат“, рече Вилкок. „Магмата се излеваше од „Axial Seamount“ еден месец и се протегаше околу 40 километри низ морското дно“, додаде тој.

Магмата во центарот на вулканот предизвикала повеќекратно уривање, создавајќи голема вдлабнатина позната како калдера. Во оваа калдера морскиот живот се развива благодарение на гасовите богати со минерали што излегуваат од хидротермалните отвори.

Млазеви од жешка течност, кои содржат милијарди микроорганизми и органски и минерални супстанции, избувнуваат од пукнатините на површината на калдерата, формирајќи бели облаци познати како „snowblowers“.

„За време на претходните ерупции, малите растенија и животни што живееле околу хидротермалните отвори беа изгорени од лава, но само три месеци подоцна нивниот екосистем закрепна и повторно процуте“, рече Деби Кели, менаџерка на програмата „Regional Cabled Array“.

„Едно од нашите најголеми откритија“

„Мислам дека ова е едно од нашите најголеми откритија“, изјави Кели, која исто така е професор по морска геологија и геофизика на Универзитетот во Вашингтон. „Животот напредува во такви негостољубиви средини, а вулканите се веројатно еден од главните извори на живот во нашите океани“, додаде таа.

„Иако блиските морски животни како риби, китови и октоподи може да ја почувствуваат топлината и тресењето на земјата, тие веројатно нема да бидат повредени. А луѓето на копно најверојатно нема ни да забележат дека се случила ерупција“, истакна Кели за Си-ен-ен.

„Тоа не е многу експлозивен настан. Нема да видите облаци од пепел над површината на морето, ништо слично“, рече таа. „Замислете дека ставате 1, 6 километри морска вода врз „Kilauea“ (вулкан на Хаваите)… Можеби ќе видите мало прскање, но тоа е тоа.“

Поголемиот дел од вулканската активност на Земјата се случува под морето

„Поголемиот дел од вулканската активност на планетата се одвива во подводни зони на расцеп како што е гребенот Хуан де Фука, каде што секојдневно се евидентираат повеќе мали ерупции“, објасни Кели.

„Магмата е прилично блиску до површината. Таа е околу 1,6 километри под површината, што е многу плитко во споредба со многу копнени вулкани, каде што магмата може да биде длабока 12,9 километри“, рече Кели.

Таа додаде дека вискозитетот, или густината, на магмата влијае на количината на притисок што се собира во магматската комора. Како густ доматен сос на шпорет, воздушните меурчиња во густата магма пукаат посилно отколку во поретката, течна магма, како што е „Axial Seamount“.

За прв пат – пренос во живо

За среќа, бидејќи не е особено експлозивен, „Axial Seamount“ е совршен за набљудување одблизу. Следниот пат кога ќе еруптира, опсерваторијата планира пренос во живо, што никогаш порано не било направено, рече Кели. Набљудувањето на подводна вулканска ерупција не е лесно. Научниците за прв пат директно беа сведоци на ваков настан на 29 април оваа година.

Во Тихиот Океан, околу 2.092 километри западно од брегот на Костарика, истражувачите кои работат со океанографскиот институт „Woods Hole“ (WHOI) собирале податоци за Источниот Пацифички Гребен за време на рутинска нуркачка мисија кога забележале дека хидротермалниот отвор Тика, некогаш полн со живот, повеќе не е активен.

Наместо тоа, тимот пронашол остатоци од „испржени цевчести црви, скара од цевчести црви“, како што рече Ден Форнари, пензиониран истражувач во „WHOI“. Низ пукнатините извирала портокалова, вжештена лава пред да се зацврсти во ледена вода, што е знак дека ерупцијата била во тек.

„Тоа е навистина значаен момент“, рече Форнари. „Тоа е многу слабо истражена средина бидејќи е тешко достапна и мораме да користиме паметна технологија за да ја разбереме … Во суштина гледаме како се гради оваа планета, како вулканизмот на морското дно буквално ја конструира“, додаде Форнари.

Како горе така и долу

Неочекувано, внимателното набљудување на „Axial Seamount“ откри дека времето на неговата ерупција не е поврзано само со она што се случува под површината, туку и со она што е над неа. Сите три неодамнешни ерупции, во 1998, 2011 и 2015 година, се случиле помеѓу јануари и април, времето од годината кога Земјата се оддалечува од Сонцето.

„Не разбираме целосно зошто е ова така, но може да биде поврзано со гравитационите сили на Месечината што влијаат на вулканот“, рече Вилкок.

„Месечината кружи околу Земјата секој месец, а нејзината гравитација предизвикува плима и осека и промени во притисокот на морското дно. Кога магматската комора се приближува до критична точка, овие варијации на притисокот дополнително ја оптоваруваат калдерата, вдлабнатината создадена од претходни ерупции. Притисокот за време на плимата и осеката дополнително ја зголемува фреквенцијата на земјотресите, што на крајот доведува до пукање на комората“, објасни Кели.