„Речиси една деценија пред да се роди шведската климатска активистка Грета Тунберг, Векше, мал град во Шведска, тргнал на патот кон нова визија за зелен урбан живот“, пишува Би-би-си за илјадагодишниот град кој се наоѓа на 450 километри југозападно од Стокхолм, во регионот Смоланд. Градот се наоѓа среде зелениот пејзаж преполн со шуми и стотици езера. Оваа област, позната и како Гластрикет (Кралство на стаклото), своето име го должи на бројни светски познати стакларници, пренесе punkufer.hr.

Освен што произведува прекрасни кристални предмети, Векше е горд и на својата борба против загадувањето. Овој компактен град со помалку од 100.000 жители стана глобален лидер во борбата против климатските промени. Векше ги поставил темелите на новиот концепт на урбан живот кој подоцна бил усвоен од други градови низ светот.

„Во 1996 година се постави прашањето за живеење во град без фосилни горива“, објаснил за Би-би-си, Хенрик Јохансон, експерт за животна средина во општина Векше. Тогаш беше едногласно одлучено Векше да стане првиот град во светот кој се обврзал на целосна независност од фосилните горива. Денес, таа цел е проширена на уште поамбициозен план: климатска неутралност до 2030 година – 15 години пред цела Шведска да ја постави истата цел.

Луд град?

Визионерскиот потег на Векше од 1990-тите го привлече вниманието на многу светски медиуми. Новинари од различни земји доаѓале да го видат градот кој Јохансон на хумористичен начин го нарекол „луд град кој сака да се ослободи од фосилните горива“. Денес, тој потег воопшто не изгледа лудо: емисиите на јаглерод диоксид по глава на жител се намалени за повеќе од 70 отсто во однос на нивото од 1990-тите, додека населението пораснало за една третина, а БДП по глава на жител двојно се зголемило.

Во Векше, градските автобуси и возилата на општинската администрација користат биогориво произведено од органски отпад од домаќинствата. Повеќе од 90 отсто од енергијата доаѓа од шумски нуспроизводи и слични суровини од околината – од струготини од локалните пилани до гранки кои остануваат по сечата на дрвјата за правење мебел.

Останатите емисии на јаглерод главно доаѓаат од приватни автомобили, бидејќи сите возачи не користат полначи за електрични возила и станици за биогориво, како што е етанолот, кој во градот го има во изобилство. Храбрите чекори на трансформацијата можат да се забележат и во архитектурата: Векше е можеби најдобриот светски пример за град каде што големите градби се направени од дрво. Половина од сите нови згради мора да бидат изградени од овој природен материјал.

„Овој вид на природно окружување не само што обезбедува визуелно задоволство, туку и го подобрува квалитетот на животот на жителите. Луѓето се чувствуваат подобро кога се опкружени со дрвја“, истакнала архитектката Карин Хорд Аф Сегерштад, од водечката архитектонска фирма „Аркитектболагет“.