НАТО договорот за нуклеарно споделување веќе седум децении служи како темел на трансатлантската безбедност. Приближно 100 американски B61 термонуклеарни гравитациски бомби се распоредени во пет европски држави: Белгија, Германија, Италија, Холандија и Турција. Овој аранжман им овозможува на ненуклеарните членки учество во нуклеарното одвраќање преку Нуклеарната планска група на НАТО.

Поинаквиот пат на Франција

Франција, меѓутоа, одбра поинаков пат. Откако претседателот Шарл де Гол во 1966 година ја повлече земјата од воената структура на НАТО, Франција разви своја нуклеарна стратегија заснована на принципот на стратешка автономија.

Нејзиниот нуклеарен арсенал, познат како „Force de Frappe“, дејствува целосно надвор од командните структури на НАТО, што ѝ овозможи на Франција да се позиционира како „трета европска нуклеарна сила“.

За разлика од францускиот пристап, Обединетото Кралство ги интегрираше своите нуклеарни способности во одбранбената архитектура на НАТО. Британската флота подморници вооружени со системот „Trident“, иако под национална контрола, експлицитно е посветена на одбраната на Алијансата според договорот од Насау од 1962 година.

Факторот Трамп и европските безбедносни пресметки

Првиот мандат на Доналд Трамп (2017-2021) значително ја промени европската перцепција за американските безбедносни гаранции. Самитот во Брисел во 2018 година особено предизвика несигурност кога Трамп наводно дискутирал за можноста за повлекување на САД од НАТО.

Дополнително недоверба предизвика суспензијата на учеството на САД во Договорот за нуклеарни сили со среден дострел (INF) во 2019 година, како и повторените барања за зголемување на европската потрошувачка за одбрана.

Предлогот на Мерц за европски нуклеарен чадор

Порано овој месец, Фридрих Мерц, лидерот на германската Христијанско-демократска унија (ЦДУ) и потенцијален иден канцелар, покрена дебата повикувајќи ги Франција и Обединетото Кралство да го прошират својот нуклеарен одвраќачки капацитет на Германија и пошироката Европска Унија.

„Не верував дека некогаш ќе ги изговорам овие зборови на германска телевизија, но сега е апсолутен приоритет да се постигне единство во Европа и Европа до таа мера да се зајакне што чекор по чекор ќе се осамостои од САД“, рече претседателот на Христијанско-демократската унија (ЦДУ) на изборната ноќ.

Тој рече дека со нетрпение го очекува НАТО самитот во јуни.

„Прашањето е дали тогаш воопшто ќе можеме да зборуваме за НАТО во сегашната форма или ќе мораме уште побрзо да воспоставиме европска одбранбена способност“, рече Мерц.

Неговата идеја се темели на загриженоста поради непоузданите американски безбедносни гаранции и проценката дека комбинираната нуклеарна способност на Франција и Велика Британија би можела да го надомести можното американско повлекување.

Мерц конкретно предлага формализација на француските и британските нуклеарни гаранции преку рамките на ЕУ или НАТО, воспоставување на заеднички нуклеарни планерски ќелии и преместување на француските борбени авиони Рафал во германски бази под заеднички аранжмани.

Нуклеарна опременост на европските сили

Франција го одржува четвртиот најголем нуклеарен арсенал во светот, проценет на 290 боеви глави. Арсеналот вклучува подморници од класата Триумфант со балистички проектили М51 кои носат 80 боеви глави со сила од 100-150 килотони, како и авиони „Rafale F3“ со проектили ASMP-А кои носат 50 боеви глави со сила од 300 kt.

Тоа значи дека има 80 нуклеарни боеви глави, при што секоја има сила од 100 до 150 килотони (kt) експлозивна сила, што е еквивалентно на 100.000 до 150.000 тони ТНТ - за споредба, бомбата фрлена на Хирошима имала околу 15 kt.

Од Студената војна Франција го преполови својот нуклеарен арсенал и усвои доктрина на „строга доволност“, преферирајќи минимално одвраќање со модернизација на силите.

Британскиот арсенал од 225 боеви глави претставува важна компонента на стратегијата на НАТО, со боеви глави распоредени преку балистички проектили Trident II D5. Во 2021 година Обединетото Кралство најави зголемување на горната граница на залихите на 260 боеви глави поради растечките закани од Русија и Кина.

САД моментално има околу 50.000 војници стационирани во Германија, главно во клучни бази како „Рамштајн“ и „Шпангдалем“. Вкупно, САД распоредува речиси 64.000 војници низ ЕУ, со поголеми контингенти во Италија, Обединетото Кралство и Полска.

Во Германија се сместени 10-15 тактички нуклеарни бомби B61-12 во воздухопловната база „Бихел“. Ова оружје е дел од поширока залиха од 100 боеви глави низ Европа и се планира да се модернизира со додавање на прецизно водени репни комплети.

Ова значи дека ова оружје е дел од поголема залиха од вкупно 100 нуклеарни боеви глави распоредени на различни локации во Европа. Планот за модернизација вклучува додавање на прецизно водени репни комплети, што значи дека боевите глави ќе добијат системи за наведување, зголемувајќи ја нивната прецизност и ефикасност при погодување на цели. Накратко, наместо да паднат слободно по испуштањето, ќе можат да се насочуваат кон метата со поголема точност.

Последици од можното американско повлекување

Американското повлекување од Европа би отворило критични дупки во германската воена подготвеност. И покрај значителниот одбранбен буџет од 73 милијарди евра, германските вооружени сили се соочуваат со хронични недостатоци во оперативната подготвеност. Губењето на американските способности за разузнавање, надзор и извидување дополнително би ја ослабело европската одбранбена позиција.

Повлекувањето на американските тактички нуклеарни боеви глави би ја елиминирало единствената копнена нуклеарна компонента на НАТО во Европа. Францускиот арсенал од 290 боеви глави е значително помал од рускиот арсенал од 6000 боеви глави, што ја доведува во прашање неговата доволност за долгорочна стратегија на одвраќање.

Правни и политички пречки за европскиот нуклеарен чадор

Договорот за неширење на нуклеарно оружје (NPT) им забранува на ненуклеарните држави како Германија да стекнуваат или контролираат нуклеарно оружје, дури и индиректно преку сојузи. Проширувањето на француското нуклеарно одвраќање на целата ЕУ би можело да се смета за прекршување на овој договор.

Членките на ЕУ се длабоко поделени по прашањето на нуклеарната политика. Додека Полска и балтичките држави даваат приоритет на одржувањето врски со САД, Франција се залага за стратешка автономија. Според неодамнешна анкета, дури 62% од Французите се противат на споделувањето на нуклеарната команда.

Замената на американските сили би барала ЕУ значително да го зголеми својот одбранбен буџет на 3-4% од БДП, што за многу членки би било политички и економски тешко одржливо.

Европа се наоѓа на историска пресвртница. Одлуката за создавање самостоен одбранбен идентитет или рушење на нуклеарните табуа кои обезбедувале стабилност од 1945 година ќе има далекосежни последици.

Иако моменталното проширување на францускиот нуклеарен чадор не е ни правно ни воено целосно изводливо, јасно е дека зајакнувањето на европската одбранбена автономија станува сè поважно прашање во контекст на променливите геополитички околности и несигурните трансатлантски односи.