Иако процесот на складирање на сеќавања може да нѝ изгледа случаен, истражувањето од Универзитетот Рокфелер покажува дека постојат прецизни „молекуларни тајмери“ зад сцената кои одредуваат што мозокот ќе задржи, а што ќе отфрли.

За да разберат како се формираат сеќавањата, научниците користеле виртуелна реалност кај глувци, што им овозможило да го следат мозокот во реално време додека животните учат нови информации. Тие откриле дека секоја молекула вклучена во процесот на сеќавање делува како дел од голем оркестар.

Некои од овие молекули се активираат веднаш и учествуваат во формирањето на почетната меморија, но брзо исчезнуваат. Други се активираат подоцна и постепено го „зацврстуваат“ искуството, правејќи ги долговечни тајмери. Колку подолго се присутни, толку е поголема веројатноста дека сеќавањето ќе се претвори во долгорочна меморија.

Оваа разлика е важна бидејќи мозокот не складира сè што доживуваме. Тоа би било енергетски неефикасно, па затоа го задржува само она што го препознава како значајно или често користено.

Како мозокот одлучува што вреди да се запомни?

Таламусот, сместен во централниот дел од мозокот, делува како контролен центар за меморијата. Собира информации од различни области на мозокот, ги филтрира и ги проследува најважните до церебралниот кортекс, каде што се стабилизираат долгорочните сеќавања.

Студиите кај глувци покажаа дека повторените искуства, како што се местата што животното редовно ги посетува или звуците што често ги слуша, многу полесно се претвораат во трајни спомени, додека ретките, неважни или тешко запомнувачки искуства бледнеат побрзо.

Три клучни молекули на меморијата

Научниците идентификувале три особено важни молекули – „Camta1“ и „Tcf4“ дејствуваат во таламусот, додека „Ash1l“ е активен во фронталниот кортекс. Иако ниту една од нив не е неопходна за почетното формирање на меморијата, сите три се клучни за нејзиното долгорочно одржување. Тие може да се сметаат за чувари на портите на меморијата – ако не се присутни, спомените стануваат нестабилни со текот на времето и се распаѓаат.

Универзални принципи на меморијата

„Ash1l“ припаѓа на семејство на протеини кои не само што ја регулираат когнитивната меморија, туку учествуваат и во други биолошки процеси, како што е имунолошката меморија или механизмите преку кои клетките ја „помнат“ својата функција за време на развојот.

Ова покажува дека задржувањето на информации е длабоко вкоренет принцип на животот. Памтењето не е ограничено само на нервниот систем. Тоа претставува универзален механизам преку кој различните биолошки системи складираат информации неопходни за преживување.

Значење за медицината и иднината

Подоброто разбирање на молекуларните тајмери би можело да помогне во развојот на нови пристапи за лекување на Алцхајмеровата болест и други нарушувања на меморијата. Доколку се утврди кои молекули и мозочни региони ги одржуваат сеќавањата „живи“, ќе биде можно да се таргетираат и поддржат или надоместат оштетените мемориски патеки.

Таквиот пристап би можел да доведе до третмани кои не само што го забавуваат губењето на меморијата, туку и поактивно придонесуваат за нејзино обновување.

Што е следно?

Следната фаза од истражувањето е фокусирана на разбирање на начинот на активирање на молекуларните тајмери, колку долго остануваат вклучени и како различните делови од мозокот соработуваат за време на овој процес.

Особено внимание продолжува да се посветува на таламусот, кој делува како диригент во сложената мрежа на мозочни врски одговорни за трајноста на сеќавањата. Затоа, животот на едно сеќавање не започнува и завршува во хипокампусот. Таламусот и неговите врски со кортексот управуваат со овој процес и одредуваат колку долго ќе опстане меморијата.