Дигиталната револуција ги отвори вратите кон неверојатни можности — од генеративна вештачка интелигенција што создава слики од имагинација, до видеа кои целосно ја бришат границата меѓу реалноста и фикцијата.

Со појавата на алатки како „Sora 2“, границите на реалноста сè повеќе се разлеваат.

Овој напреден систем на вештачка интелигенција, способен да генерира хиперреалистични видео-записи врз основа на текстуални описи, го преплави интернетот со „deepfake“ содржини.

Оживување на иконите на поп-културата

Современата дигитална технологија денес овозможува нешто што до неодамна изгледаше како научна фантастика – „оживување“ на легенди од музиката и филмот, како Елвис Присли и Фреди Меркјури, чии гласови, движења и лица повторно се појавуваат во нови видеа, концерти или реклами – со запрепастувачки реализам.

Вештачката интелигенција анализира илјадници часови оригинални снимки, фотографии и аудиоматеријали, учејќи ги карактеристичните изрази на лицето, гестикулациите и тонот на гласот.

Резултатот се видеа во кои познатите личности делуваат целосно живо и присутно, иако се создадени децении по нивната смрт.

Таквата технологија веќе ја менува индустријата на забава, музика и филм.

Холограмските концерти на Елвис Присли и Тупак Шакур, на пример, привлекоа милиони обожаватели низ светот, а денес „deepfake“ видеата можат да го постигнат истиот ефект без физички холограм – само преку екранот.

Технологија на границата меѓу иновација и злоупотреба

Современата „deepfake“ технологија го добила името од спојот на зборовите „deep learning“ (длабоко учење) и „fake“ (лажно). Таа настанала околу 2017 година, кога научниците првпат покажале како напредните невронски мрежи, пред сè „GAN“ (Generative Adversarial Networks) и автоенкодери, можат прецизно да ги научат човечките движења, изрази и гласови.

Во почетокот, овие видеа изгледаа грубо и аматерски, со јасно видливи технички недостатоци.

Но денешните алатки – како „Sora 2“, „Runway“, „Synthesia“ и „Pika“ – користат слоевити невронски мрежи што произведуваат резултати речиси неразликувачки од вистинските.

Проблемот настанува кога технологијата се користи не за уметност, туку за манипулација – за пропаганда, политички притисок или дискредитација на поединци.

Денес е можно со само еден клик да се создаде видео во кое било кој може да каже или направи било што – од светски лидери кои изјавуваат политички експлозивни реченици, до обични луѓе чии лица се злоупотребуваат во лажни контексти, па дури и во порнографија.

Кога видеото повеќе не е доказ

Експертите предупредуваат дека веќе живееме во ера кога видео-снимката не е доволен доказ.

Дигиталната вистина станува флуидна, а довербата во визуелните докази ја подриваат софистицирани алгоритми кои можат да го реплицираат човечкото однесување до најмал трепет на окото.

Поради тоа, многу држави почнаа да воведуваат закони за регулирање на „deepfake“ технологијата, особено во предизборни кампањи.

Европската унија и САД веќе имаат прописи со кои се бара јасно означување на содржини создадени со вештачка интелигенција, но примената е исклучително сложена – бидејќи добро направен „deepfake“ речиси не може да се разликува од вистински материјал без специјализирани алатки.

Психолошките последици на лажната реалност

Покрај правните и етичките аспекти, психолошкиот ефект на „deepfake“ содржините е подеднакво сериозен.

Со растечкиот број на лажни видеа, во општеството се јавува феноменот наречен „информациски цинизам“ – чувство дека ништо повеќе не е веродостојно.

Тоа води до општа апатија, недоверба во институциите и одбивање на фактите, бидејќи, како што велат психолозите:

„Ако сè може да биде лажно – тогаш ништо не е сигурно.“

Од другата страна, постои и креативна димензија на технологијата.

Многу уметници и филмски режисери користат „deepfake“ алатки за реконструкција на изгубени сцени, оживување историски личности или визуелни експерименти кои порано барале милионски буџети.

Така, технологијата што некогаш изгледаше како научна фантастика, денес стана достапна алатка за филмската продукција и дигиталната уметност.

Иднината на вистината

Сепак, последните случаи, особено вирусниот бран предизвикан од „Sora 2“, покажуваат дека човештвото сè уште не знае како да се справи со моќта на сопствените изуми.

Кога видео на Исус што снима селфи во Ерусалим изгледа подеднакво уверливо како документарец на „BBC“, тогаш е јасно дека границата меѓу реалното и дигиталното – полека исчезнува.