Швеѓаните масовно вградуваат микрочипови во раце: Како функционираат, зошто се популарни и какви се последиците?

Точка

27/10/2025

15:58

528

Големина на фонт

а а а

Во Шведска, трендот на вградување микрочипови со големина на зрно ориз, најчесто во мекото ткиво на раката, помеѓу палецот и показалецот, веќе со години е во пораст.

Со еден допир на читачот, корисниците отклучуваат врати, влегуваат во канцеларии и теретани, складираат контакти за итни случаи, па дури и користат дигитални билети за воз. Идејата е едноставна – да се заменат картичките и клучевите со нешто што секогаш е „при рака“.

Повеќето од овие чипови функционираат како пасивни „RFID“ или „NFC“ ознаки – тие немаат батерија или „GPS“. туку реагираат само кога читателот ќе ги „разбуди“ на неколку сантиметри оддалеченост. Во пракса, тие се однесуваат како бесконтактни картички, а процесот на вградување трае само неколку минути и чини околу 180 долари. Податоците складирани на чипот можат да бидат едноставни идентификациски броеви, но и посложени дигитални референци поврзани со кориснички сметки.


Во Стокхолм, овој тренд е особено популарен меѓу технолошките работници. „Epicenter“, добро познат иновациски центар, дури организирал и забави на кои вработените и членовите на заедницата можеле да ги вградат чиповите, додека компанијата „Biohax International“ пријавила неколку илјади успешни вградувања. Во овој дигитален екосистем, чипот овозможува сè – од влегување во зграда и пристап до печатачи до плаќање кафе во кафуле.

Шведска е особено погодна за ваков експеримент бидејќи постои голема доверба во технологијата, екстремно низок удел на готовина во секојдневните плаќања и долга традиција на дигитални јавни услуги. Луѓето се навикнати да споделуваат лични информации преку транспарентни системи, а централната банка паралелно тестира дигитална валута, е-круна, за да ја одржи монетарната стабилност во ерата на безготовинското општество.

Предности

Заговорниците тврдат дека чиповите носат практичност и брзина бидејќи повеќе нема потреба од носење клучеви, картички и пропусници.

Корисниците не можат да ги изгубат бидејќи се дел од телото, а еден микрочип може да замени многу различни идентификатори.

Бидејќи не содржат батерија, нема потреба од полнење или одржување, па затоа тие служат како практично решение за многумина.


Опасности

Меѓутоа, критичарите предупредуваат дека зад технолошката практичност лежат сериозни проблеми со приватноста и етичките прашања. Иако самиот чип нема „GPS“, секое поминување низ читачот остава дигитална трага што може да се поврзе со идентитетот на лицето, создавајќи прецизна мапа на неговите движења. Колку повеќе функции презема чипот – од идентификација до плаќање – толку се поголеми ризиците од злоупотреба и последиците од евентуално протекување на податоци. Некои експерти, исто така, се плашат од притисок врз вработените кои, иако формално доброволно, може да чувствуваат дека мора да се согласат со вградување чип за да не бидат „поразлични“ од другите.

Безбедносниот аспект исто така предизвикува загриженост. Микрочиповите може да се скенираат без овластување од кратко растојание ако системот не е доволно заштитен. Поради оваа причина, производителите развиваат модели со поголема меморија и вградени ЛЕД светла што светат при скенирање, така што корисникот ќе знае дека чипот е прочитан. Иако медицинските ризици се мали, инфекциите и отфрлањето на чипот не можат да се исклучат, а отстранувањето на чипот бара професионална интервенција.


Во поширока смисла, транзицијата кон дигитални плаќања и чипови во раце го продлабочува јазот помеѓу помладите, технолошки писмени граѓани и постарите лица, лицата со попреченост и имигрантите, на кои им е потешко да се снајдат во безготовинскиот систем. Затоа многумина бараат да се задржат аналогните алтернативи како што се готовината и физичките картички.

Етички прашања

Овој тренд отвора бројни правни и етички прашања. Не е јасно кој ги поседува податоците од чипот и кој има право да пристапи до овие информации. Исто така, се поставува прашањето дали собраните податоци се користат исклучиво за идентификација или и за надзор на вработените – следење на нивните движења и продуктивност. Експертите веруваат дека мора да постои законска обврска што гарантира дека секој корисник има право да одбие вградување без последици, како и можност за користење алтернативни решенија.

Многу митови ја придружуваат оваа технологија. Микрочиповите не можат да следат лице во реално време бидејќи не содржат „GPS“ или батерија, но неовластеното читање сè уште може да се случи на кратко растојание. Затоа, безбедноста зависи повеќе од квалитетот на системот отколку од самиот чип.


Строги стандарди се неопходни за одговорно користење на вакви чипови. Вградувањето мора да остане исклучиво доброволно, обработката на податоци мора да биде минимална и транспарентна, а на корисниците мора да им биде дозволено да управуваат со својот идентификатор и пристап до записите. Паралелно, општеството мора да ги одржува традиционалните методи на плаќање и пристап до услуги, така што секој ќе има избор.