[ФОТО/ВИДЕО] Неочекувано откритие за нашата галаксија: Огромен бран се шири од центарот на Млечниот Пат

 Уште во педесеттите години од минатиот век, беше откриено дека галактичкиот диск не е рамен, туку искривен. Потоа, во 2020 година, „Гаја“ покажа дека овој искривен диск полека осцилира со текот на времето – слично како што се ниша вртелешка, пишува „Саенс дејли“.

Сега истражувачите идентификуваа огромен бран што поминува низ целиот систем и влијае на ѕвезди оддалечени десетици илјади светлосни години од Сонцето. Феноменот е сличен на камен фрлен во вода, каде што концентричните бранови се шират во круг – само што во овој случај „брановите“ се составени од ѕвезди што се протегаат низ надворешните региони на галаксијата.

Илустрациите го прикажуваат новооткриениот бран – илјадници светли ѕвезди, прикажани во црвена и сина боја, се прикажани врз деталната мапа на Млечниот Пат на „Гаја“.

Иако ниедно вселенско летало не може да ја напушти галаксијата, екстремно прецизните мерења на телескопот „Гаја“ – кои ги вклучуваат сите три просторни димензии и три компоненти на движење (кон нас, подалеку од нас и преку) – им овозможуваат на научниците да го реконструираат погледот на Млечниот Пат „одозгора“ и „од страна“.

Мапите покажуваат дека бранот се шири низ огромен дел од галактичкиот диск и влијае на ѕвездите помеѓу 30.000 и 65.000 светлосни години од центарот (додека Млечниот Пат како целина има дијаметар од околу 100.000 светлосни години).

„Она што го прави ова откритие уште повозбудливо е фактот дека сега, благодарение на телескопот ‘Гаја’, можеме да го измериме и движењето на ѕвездите во самиот диск“, објаснува Елоиза Поџо, астроном од Италијанскиот национален институт за астрофизика (INAF) и водач на тимот што го откри овој бран.

„Интересно е не само што можеме да го видиме бранот во 3Д простор, туку и што неговото однесување, кога ги анализираме движењата на ѕвездите, навистина наликува на бранување“, додаде Поџо.

Таа го споредува феноменот со публиката на стадионот што прави „бранови“, и ако се „замрзнеме“ во тој момент, некои луѓе би стоеле исправено, некои само би паднале по бранот, а некои само би почнале да стануваат. Сличен модел важи и за ѕвездите во галактичкиот бран, само на многу подолги временски скали.

Елоиза и нејзиниот тим го откриле ова извонредно движење проучувајќи млади џиновски ѕвезди и Цефеиди – ѕвезди кои пулсираат и ја менуваат светлината на предвидлив начин, што ги прави погодни за набљудување на големи растојанија.

Бидејќи овие ѕвезди се чини дека се движат заедно со бранот, истражувачите претпоставуваат дека гасот во галактичкиот диск би можел да учествува и во ова масовно движење. Новите ѕвезди, кои се формираат од овој гас, може да ја задржат „меморијата“ на бранот преку нивниот распоред и брзини.

Причината за овие огромни осцилации на Млечниот Пат сè уште не е позната. Една можност е дека нашата галаксија доживеала блиска средба или судир со помала џуџеста галаксија во минатото, но потребни се дополнителни анализи за да се потврди.

Овој новооткриен „голем бран“ би можел да биде поврзан со помала, брановидна структура позната како Редклиф бран, кој се наоѓа на околу 500 светлосни години од Сонцето и се протега на околу 9.000 светлосни години.

 „Сепак, Редклиф бранот е многу помал и се наоѓа во друг дел од галактичкиот диск – поблиску до Сонцето од големиот бран што го проучувавме. Можеби се поврзани, можеби не. Затоа сакаме да спроведеме дополнителни истражувања“, додава Елоиза.

Следното, четврто објавување на податоци од телескопот „Гаја“ треба да донесе уште попрецизни информации за позициите и движењата на ѕвездите во Млечниот Пат, велат истражувачите.

„Ова ќе им овозможи на научниците да направат уште поточни мапи и со тоа подобро да ги разберат својствата на нашата галаксија“, заклучува Јохан Салман, научник од проектот Гаја на ЕСА.