Сите што се придржуваат на безглутенската исхрана немаат некоја основна состојба. Но, ако почувствувате гадење, надуеност или болка во стомакот по јадење глутен, тоа може да биде знак на нетолеранција на глутен или целијакија, според професорката Јасмин Пробст, Факултет за медицински и здравствени науки и акредитиран диететичар на Универзитетот во Волонгонг и Оливија Вилс, вонреден предавач по исхрана и диететика на истиот универзитет.

Иако нетолеранцијата на глутен и целијакијата делат многу слични симптоми, едната може да предизвика оштетување на цревата и неухранетост. Па, која е разликата?

Што е целијакија?

Целијакија е автоимуна болест. Ова значи дека телото по грешка почнува да ги напаѓа здравите клетки и ткива – во овој случај, во тенкото црево – предизвикувајќи воспаление.

Ако имате целијакија, консумирањето храна што содржи глутен може да ги оштети вашите ресички, структури во тенкото црево кои му помагаат на телото да ги апсорбира хранливите материи.

По јадење оброк што содржи глутен, може да почувствувате проблеми со варењето, вклучувајќи дијареја (пролив), надуеност, гадење, гасови и болка во стомакот.

Глутенот може да предизвика и недигестивни симптоми како што се магла во мозокот, главоболка, дерматитис херпетиформис (чешање, плускавци во кожата), болка во зглобовите и замор.

Долгорочно гледано, нелекуваната целијакија може да доведе до неухранетост, бидејќи оштетените ресички не се во можност да ги апсорбираат хранливите материи од храната. Исто така, може да ја намали густината на коскените минерали и е поврзана со невролошки нарушувања како што се епилепсија и деменција.

Како се дијагностицира целијакија?

За точна дијагноза, сè уште не смеете да го елиминирате глутенот од вашата исхрана. Ова е за да може да се измери неговото влијание врз вашиот дигестивен систем.

Дијагнозата вклучува анализа на крвта, по што следуваат биопсии на тенкото црево со помош на ендоскоп (инструмент со светло што може да гледа во внатрешноста на телото).

Со анализите на крвта се бараат антигени – маркери на реакција на глутен – додека биопсијата ги испитува сите оштетувања на ресичките во цревата.

Што е со нетолеранцијата на глутен?

Луѓето со нетолеранција на глутен доживуваат слични симптоми како и целијакијата. Разликата е во тоа што по консумирањето глутен нема автоимун одговор или оштетување на цревата.

Нетолеранцијата на глутен понекогаш се нарекува нецелијачна чувствителност на глутен.

Лекарите ќе ја исклучат целијакијата и алергиите на пченица како прв чекор за лицето со симптоми поврзани со консумирањето глутен.

Откако ќе се исклучат овие фактори, може да се препорача таканаречена пробна исхрана без глутен, под надзор на акредитиран диететичар, за да се види дали симптомите се подобруваат.

Формална дијагноза на нетолеранција на глутен може да се потврди само со користење многу сложено испитување на исхраната кое го споредува ефектот на глутенот и плацебото во период од најмалку осум недели.

Оваа форма на научно истражување бара многу работа и не е многу честа.

Затоа, многу луѓе едноставно одлучуваат да го елиминираат глутенот, без дијагноза.

Екстремна чувствителност на глутен

Целијакијата е потешка од нетолеранцијата на глутен и чувствителноста може да варира кај оние кај кои е дијагностицирана.

Дури и траги од глутен можат да предизвикаат симптоми. Ова значи дека строга, доживотна исхрана без глутен е неопходна.

Исто така, луѓето со целијакија мора да бидат внимателни во врска со вкрстената контаминација.

На пример, користењето ист нож, даска за сечење или тостер за препечување леб без глутен и обичен леб може да пренесе честички глутен и да предизвика реакција.

Според најновите студии, консумирањето само 50 мг глутен дневно е доволно за да предизвика оштетување на цревата кај луѓе со целијакија.

За контекст, парче интегрален леб содржи околу 4.800 мг глутен, што значи дека 50 мг е околу 1/100 од парче леб.

Мала количина глутен нема да влијае на лицето со нетолеранција на глутен на ист начин. Тие може да имаат привремени симптоми, но нема да доживеат оштетување на цревата.

Меѓутоа, симптомите и нивната сериозност може да варираат од личност до личност, во зависност од нивната индивидуална чувствителност.

Дали треба да избегнувате глутен, за секој случај?

Можеби се прашувате дали има некаков недостаток ако избегнувате глутен доколку немате целијакија или нетолеранција.

Може да биде.

Житарките што содржат глутен се богати со есенцијални хранливи материи како што се влакна, фолат, железо и витамини од групата Б.

Избегнувањето глутен кога не е потребно може да доведе до нутритивни недостатоци.

Производите без глутен исто така можат да бидат поскапи и понекогаш имаат повеќе шеќер, сол и масти за да компензираат текстура и вкус.

Пред да направите какви било промени во вашата исхрана, најдобро е да разговарате со лиценциран диететичар за да бидете сигурни дека не пропуштате важни хранливи материи.

Што ако имате симптоми?

Вообичаени знаци на нетолеранција на глутен или целијакија вклучуваат надуеност, дијареја или запек и болки во стомакот. И двете состојби можат да предизвикаат симптоми кои не се гастроинтестинални како што се главоболка, замор и болка во зглобовите.

Ако овие симптоми ви звучат познато, најдобро е да разговарате со здравствен работник кој може да ве тестира за целијакија и/или алергија на пченица пред да го елиминирате глутенот од вашата исхрана.

Запомнете, самодијагностицирањето и избегнувањето глутен без соодветна консултација со професионалец може да ви направи повеќе штета отколку корист.

Ако вашите симптоми ве загрижуваат, разговарајте со вашиот матичен лекар, гастроентеролог или квалификуван диететичар.