Прашањето за влез во ЕУ се појави во предизборната кампања за првпат по повеќе од една деценија. Анкетите покажуваат зголемена поддршка за проевропските партии.

Според истражувањата, поддршката за членство во ЕУ сега изнесува малку над 45%, додека 35% се против, а останатите се неопределени. Доскорешната помала поддршка порасна, делумно поради кризата со високите трошоци за живот. Се верува дека членството би ја подобрило економијата, намалувајќи ги трговските бариери, а воведувањето на еврото би ја стабилизирало валутата.

„Економската состојба секогаш го поттикнува прашањето за ЕУ. Високата инфлација и каматните стапки во Исланд го враќаат еврото во фокусот,“ вели проф. Еирикур Бергман од Универзитетот Бифрост.

Влијанието на вулканите и кризата во Украина

Серија вулкански ерупции дополнително ја погоди исландската економија, предизвикувајќи раселувања, штети на инфраструктурата и пад на туризмот.

Иако не е членка на ЕУ, Исланд е дел од единствениот европски пазар, Шенген зоната и Европската асоцијација за слободна трговија (ЕФТА).

Воениот конфликт во Украина, исто така, поттикна нови дебати за потребата од поблиска соработка со европските сојузници.

„Луѓето размислуваат: „Дали треба да бидеме повеќе поврзани со нашите сојузници?’“, изјави Џон Штајндор Валдимарсон, коосновач на проевропската партија Реформи.

Референдум и политички поделби

Премиерот Бјарни Бенедиктсон го распушти парламентот во октомври, повикувајќи се на несогласувања во владината коалиција. Опозициската Реформска партија, водечка во анкетите со околу 20% поддршка, ветува референдум за членство во ЕУ ако победи.

Сепак, Социјалдемократите сметаат дека референдумот може да биде прерано.

„Не сакам тесен резултат, како 52% ‘За’ наспроти 48% ‘Против’, што би предизвикало поделби,“ рече лидерот Криструн Фростадотир.

Последните анкети покажуваат дека овие две партии заедно би освоиле 40% од гласовите. Валдимарсон најави дека, доколку формираат коалиција, референдум за почеток на преговорите со ЕУ би можел да се одржи во следните четири години.

Избирачка нестабилност и политички промени

Исландските гласачи се познати по големата промена на партиските преференции.

„На последните четири избори, меѓу 40 и 50% од гласачите ги менуваа своите партии,“ изјави проф. Олафур Хардарсон.

Катрин Јакобсдотир од Лево-зеленото движење остана премиер по изборите во 2021 година, благодарение на нејзиното управување со кризата со Ковид-19. Сепак, нејзиниот наследник, Бенедиктсон, ја презеде функцијата оваа година, по нејзиниот неуспешен обид за претседателската позиција.