Новите научни студии објавени во 2025 година даваат сè појасна слика за ризиците од раниот пристап до паметни телефони и интензивното користење на екраните за менталното здравје и развојот на адолесцентите. Истражувањата сугерираат врска со послаб сон, поголем ризик од дебелина, послаби когнитивни способности и зголемување на депресијата, анксиозноста и самоубиствените мисли, објавува Washington Post.
Ран Барзилај, истражувач на Универзитетот во Пенсилванија и детски психијатар во Детската болница во Филаделфија, спроведе анализа на повеќе од 10.500 деца во 21 истражувачки центри во Соединетите Американски Држави. Резултатите покажаа дека децата кои го добиле својот прв паметен телефон на 12-годишна возраст имале повеќе од 60 проценти поголем ризик од лош сон и повеќе од 40 проценти поголем ризик од дебелина, во споредба со оние кои добиле телефон на 13-годишна возраст.
„Ова не е нешто што можете да го игнорирате“, рече Барзилај. Резултатите го наведоа да ја промени својата лична одлука: Додека неговите две постари деца добиле телефони пред 12-годишна возраст, неговото најмало дете засега нема да добие.
Со години, дебатата за влијанието на паметните телефони и социјалните медиуми врз младите луѓе е обележана со спротивставени и честопати анегдотски докази. Родителите, наставниците и лекарите предупредуваат на намалена концентрација, полоши оценки и зголемување на проблемите со менталното здравје, но научните докази долго време се мешани.
Тој модел се промени во втората половина на 2025 година. Големите студии сега сè повеќе доаѓаат до слични заклучоци, што е реткост во претходните истражувања.
Податоците од големата американска студија „Адолесцентен мозок и когнитивен развој“ (ABCD), која следела речиси 12.000 деца родени помеѓу 2005 и 2009 година, им дадоа на научниците детален преглед на развојот на адолесцентите.
Студија објавена во списанието JAMA покажа дека децата со поголема и зголемена употреба на социјалните медиуми постигнале полоши резултати во задачите за мерење на меморијата, вокабуларот, брзината на обработка на информации и разбирањето на читањето. Иако разликите биле релативно мали, тие биле конзистентни.
Водечкиот автор на студијата, Џејсон Нагата од Универзитетот во Калифорнија, Сан Франциско, рече дека резултатите се споредливи со пад на оценките „од А до Б“. Тој забележа дека дури и децата кои користеле социјални медиуми околу еден час на ден покажале полоши когнитивни перформанси од оние кои воопшто не ги користеле.
Друга студија, објавена во списанието Pediatrics, ја поврза употребата на социјалните медиуми со зголемени симптоми на невнимание, за разлика од играњето видео игри или гледањето телевизија.
Научниците велат дека не е важно само времето поминато пред екран, туку и како го користите. Студија објавена во JAMA во јуни направи разлика помеѓу вкупното време поминато на интернет и таканаречената зависност, што вклучува немир без уреди и неможност за намалување на употребата.
Вкупното време поминато на интернет не беше директно поврзано со ризикот од самоубиство, но адолесцентите со зголемени зависности имаа два до три пати поголема веројатност да имаат самоубиствени мисли и однесувања.
Студијата на Барзилај, објавена во декември во списанието Pediatrics, откри дека возраста на која детето го добива својот прв паметен телефон има долгорочно влијание врз благосостојбата. Слични резултати беа пронајдени во меѓународна студија објавена во јули, која откри дека добивањето телефон пред 13-годишна возраст е поврзано со полошо ментално здравје во раната зрелост, особено кај девојчињата.
Дебатата сè повеќе се префрла од научните кругови на јавните политики. Австралија овој месец стана првата земја во светот што ги забрани социјалните медиуми за деца под 16 години, а Малезија најави слични мерки. Во САД, некои држави веќе воведоа ограничувања, додека поранешниот градоначалник на Чикаго, Рам Емануел, ги нарече социјалните медиуми криза во јавното здравје.
Експертите предупредуваат дека само забраните не се најефикасни. Џенифер Каценштајн, детски невропсихолог во Џонс Хопкинс, истакнува дека децата често го имитираат однесувањето на своите родители, особено кога станува збор за користење на нивните телефони навечер.
Истражувањата покажуваат дека постепеното намалување на времето поминато пред екран, дури и за еден час на ден, може да има долгорочни позитивни ефекти врз квалитетот на животот, подобриот сон и менталното здравје.
Барзилај нагласува дека целта на студијата не е да се обвинат родителите. „Децата порано добиваа паметни телефони на многу мала возраст затоа што не знаевме доволно. Сега знаеме“, рече тој.
Тој му објасни на својот деветгодишен син зошто сè уште не би добил телефон: „Го правиме ова за да ве заштитиме. Целиот ваш живот е наменет за технологија. Сакаме да ја воведеме одговорно и во согласност со вашето здравје“
