Во него се продаваа весници и цигари, билети за брод, лотарија, сендвичи и цвеќе. Препознатливата коцка со заоблени рабови во бела, портокалова, сина, жолта или црвена боја, со децении беше дел од секојдневието низ цела Југославија. Киоскот K67 до ден-денес остана икона на југословенскиот дизајн, а дури и во современиот свет сè уште има свое место.

Дел од колективниот идентитет и градското секојдневие

Киоскот K67, дело на словенечкиот архитект и дизајнер Саша Махтиг, оваа едноставна пластична „куќичка“ со својот безвременски дизајн и бескрајната функционалност, го трансформираше не само урбаниот пејзаж на Југославија, туку и колективниот идентитет на своите современици во 1970-тите и 1980-тите години.

Саша Јанез Махтиг е роден во 1941 година и дипломирал на Академијата за ликовни уметности во Љубљана. Големо влијание врз неговата работа имал таканаречениот курс Б – интердисциплинарна програма на Едвард Равникар, инспирирана од Баухаус и Школата за дизајн во Улм.

Киоскот K67 го дизајнирал во 1966 година, го патентирал во 1967, а сериското производство започнало во 1968 година. Производител бил „Имград“ од Љутомер, Словенија, а до 1999 година, кога производството било прекинато, биле произведени околу 7500 киосци.

Модулите биле осмислени за употреба како поединечни единици или во комбинација, а почетната структура ја сочинувале 5 основни носливи елементи, додека дополнителната опрема вклучувала настрешници, системи на полици и внатрешно осветлување.

Веќе во 1970 година, киоскот K67 отпатувал од Љутомер во Њујорк. Требало да биде изложен во „MoMA“ на изложба на неодамнешни аквизиции, но поради доцнење со транспортот, не успеал да влезе во галеријата. Наместо тоа, останал на тротоарот пред музејот, на 53-та улица – место што, на некој начин, и му припаѓало.

Оваа случка го инспирирала Махтиг веќе во 1971 година да претстави модел од втората генерација – целосно расклоплив на составни елементи. Најмногу произведени К67 останале во Југославија, но дел од нив заминале и „во светот“: во Полска, Јапонија, Нов Зеланд, Кенија, Ирак, Советскиот Сојуз и САД.

Снаодлив и денес

Едноставноста и приспособливоста на киоскот K67, кој со својата модуларност и функционалност балансира некаде помеѓу урбанизмот и дизајнот, му обезбедија култен статус и долготраен живот. Старите киосци ширум светот добиваат нови функции или повторно се поставуваат на градските улици, претворајќи се во омаж на дизајнот, но и во жив дел од секојдневните ритуали на луѓето.

K67 може да биде буквално сè – но тешко дека ќе биде заборавен.

Во поново време, сеќавањето на K67 го оживеа Музејот за архитектура и дизајн во Љубљана со ретроспективната изложба на Махтиг во 2015 година. Уште повеќе одекна изложбата на „MoMA“ од 2018–2019 година: „Кон бетонската утопија: Архитектурата во Југославија, 1948–1980“, каде што црвениот киоск K67 беше користен како билетарница.

Истата година, во Берлин започна проектот „KIOSKI“ за реставрација на старите K67 киосци (кој сè уште е активен), при што првиот беше пренаменет во кафуле во Кројцберг. Проектот има за цел да ги пронајде историските киосци, да ги обнови и да ги врати во градскиот живот.

Во 2021 година, К67 беше поставен и на Тајмс Сквер во Њујорк, каде што беше пренаменет во DJ-пулт на настанот „Times Square Transmissions“.