„Сакам да потсетам дека она што овде го опишуваме е потенцијален биосигнал. Тоа е елемент, молекул, супстанца или карактеристика која може да има биолошко потекло, но ни се потребни уште податоци и понатамошни истражувања пред да донесеме конечен заклучок за присуството или отсуството на живот,“ изјавила Линдзи Хејс, постара научничка за истражување на Марс во Одделот за планетарни науки на НАСА, за време на конференцијата.

Сепак, наодите покажуваат дека на Марс некогаш се одвивале сложени реакции, без разлика дали се од органско потекло или не, што додава уште една повеќеслојна приказна за планетата која луѓето се обидуваат да ја разберат уште од почетоците на астрономијата.

„Bright Angel“ и необичната карпа „Cheyava Falls“

За да бидеме поопрецизни, примероците што ги собра „Perseverance“, ровeрот на Марс, а за кои се сомнева дека содржат интересни минерали, се пронајдени во формацијата позната како „Bright Angel“, на северниот раб на „Neretva Vallis“. Во рамките на таа формација, особено интересна е една карпа, наречена „Cheyava Falls“.

Неодамна, кога „Cheyava Falls“ првпат беше претставена пред јавноста, се најде на насловните страници ширум светот затоа што научниците отворено покажаа воодушевување од нејзините необични, точкести структури кои потсетуваат на „семе од афион“ или „тигрести шаки“. Тие дамки, големи само неколку милиметри, се опкружени со црни прстени, а анализите со инструментите на ровeрот „Perseverance“ покажале дека содржат железо и фосфати. Двете супстанци на Земјата можат да се создадат со хемиски процеси поттикнати од микроби.

„Овие точки се навистина големо изненадување,“ изјавил тогаш Дејвид Фланери, астробиолог и член на научниот тим на мисијата „Perseverance“ од Технолошкиот универзитет Квинсленд во Австралија. „На Земјата, ваквите структури во карпите често се поврзуваат со фосилизирани траги од микроби кои живееле под површината,“ рекол тој за „Space“.

„Во таа карпа видовме слоеви од многу ситнозрнест, рѓасто црвена глина кој се наоѓаа овие неверојатни структури,“ додал Кен Хуровик. „Нивниот изглед јасно ни укажуваше дека во тие карпи се случило нешто многу интересно, низ хемиски реакции во моментот кога се формирале наслагите.“

Примерок „Sapphire Canyon“

Следниот природен чекор бил подетално разгледување на формацијата „Cheyava Falls“. Така, на 21 јули 2024 година, ровeрот „Perseverance“ пробил карпа и собрал примерок. Тоа бил 25. примерок вкупно и добил назив „Sapphire Canyon“.

„Би го нарекла примерокот „Sapphire Canyon“ мистериозен,“ изјавила претходно Морген Кејбл, истражувачка во тимот на „Perseverance“, во видео-снимка што НАСА ја објави на 10 април. „Гледаме сигнали кои упатуваат на тоа дека се одвивала хемија, можеби вклучувајќи органски материи, но што тоа всушност значи? Дали животот бил вмешан во тоа, или пак процеси кои со него немаат никаква врска?“

И тука приказната, барем тогаш, застана.

Нова анализа и траги од живот

Сега ново истражување донесува детална анализа на карпите од формацијата „Bright Angel“. И навистина, истражувачите пронашле докази дека ова наоѓалиште може да биде клучен траг во потрагата по живот надвор од Земјата. Според официјалното соопштение, тимот „идентификувал мали јазли и точки богати со железо-фосфат и железо-сулфид. Овие структури се поврзани со органски јаглерод и изгледа дека се формирале по таложењето на седиментите, при ниски температури.“

Клучот лежи во можноста да се случиле таканаречени „редокс“ реакции, хемиски процеси при кои електроните се пренесуваат од една супстанца на друга, при што една се оксидира, а другата се редуцира.

„Изгледа дека органскиот јаглерод учествувал во тие постдепозициски редокс реакции кои довеле до формирање на забележаните железо-фосфатни и железо-сулфидни минерали,“ напишале авторите на студијата.

Во статијата „News and Views“ објавена заедно со резултатите, Џејнис Бишоп од „SETI“ институтот во Калифорнија и Марио Паренте од Универзитетот Масачусетс во Амхерст наведуваат: „Возбудливо откритие на редуцирани железо-фосфати и сулфиди поврзани со органски соединенија во мувлестите глинести седименти во кратерот Језеро сугерира дека органскиот материјал можел да учествува во необични редокс реакции.“

На Земјата, микроорганизмите често стапуваат во интеракција со минералите и е забележано дека можат да ги претвораат сулфатите (кои содржат оксидирани атоми на сулфур) во сулфиди (кои содржат редуциран сулфур), и тоа во ладни, безвоздушни езера на Антарктикот. „На Марс денес нема докази за постоење на микроби, но ако некогаш постоеле, тие исто така можеле да ги редуцираат сулфатите во сулфиди во слично езеро во кратерот Језеро,“ се наведува понатаму во текстот.

Неколку други резултати дополнително ја засилуваат можноста дека во формацијата „Bright Angel“ постои биосигнал. На пример, новото истражување сугерира дека зелените точки во глината можат да содржат минерал вијанит (vivianite), кој може да помогне во разбирањето на редокс реакциите што можеби се случиле на Марс.

Проблемот со враќање на примероците на Земјата

Меѓутоа, постои едно големо ограничување: за да се потврди со сигурност дали во цевките на ровeрот „Perseverance“ навистина се наоѓа доказ за живот на Марс, тие примероци мора да се вратат на Земјата. За жал, програмата на НАСА за враќање на примероци од Марс во моментов е запрена поради финансиски ограничувања, промени во приоритетите уште од администрацијата на Трамп и исклучително сложениот план на самата мисија.

Научниците и понатаму нагласуваат дека со малите примероци на карпи, оддалечени 225 милиони километри, може да се изврши само ограничена анализа.

„Доволно сме блиску до границите на она што ровeрот може да го направи на површината,“ изјавила Кети Стак Морген, главна научничка на мисијата „Perseverance“ во Лабораторијата за млазни погонски системи на НАСА во Пасадена. „Тоа и беше планирано. Инструментите на ровeрот „Perseverance“ беа избрани со идеја за идното враќање на примероци. Нашата цел беше да дојдеме до точка каде можеме да кажеме дека постои потенцијален биосигнал, додека конечната приказна ќе ја раскажат инструментите на Земјата.“

Како што заклучуваат авторите на статијата „News and Views“: „Лабораториските анализи на примероците донесени од Марс би можеле да осветлат не само можност за пребиолошка, туку и биолошка хемија на светови надвор од Земјата.“