Во понеделник Франција западна во нова политичка нестабилност откако премиерот Франсоа Бајру и неговата малцинска влада не го преживеаја гласањето за доверба во парламентот.

Пратениците гласаа против него со 364-194 гласови, принудувајќи го претседателот Макрон да бара нов премиер. Бајру беше на функцијата помалку од една година и ја стави својата политичка иднина на коцка, надевајќи се дека пратениците ќе ја поддржат неговата иницијатива за длабоки намалувања на трошоците за да се заузди растечкиот долг на Франција. Наместо тоа, и левицата и крајната десница ја искористија можноста да го соборат.

Кои се следните чекори?

Кабинетот на претседателот потврди дека претседателот ќе ја прифати оставката на Бајру во вторник и ќе именува наследник во наредните денови. Според францускиот устав, дотогаш Бајру може да остане во технички мандат, занимавајќи се само со актуелни прашања, пишува „Euronews“.

Во последните две години Франција веќе двапати функционирала со технички влади: помеѓу јули и септември 2024 година по оставката на владата на Габриел Атал и во декември 2024 година по падот на владата на Мишел Барние.

Макрон сега има две опции: да назначи нов премиер способен да ја добие довербата на парламентот или да го распушти Националното собрание и да распише предвремени избори. Тој досега се спротивставувал на второто, но политичкиот блокада на крајот би можела да го принуди да го стори тоа.

Нови избори во рок од 40 дена?

Доколку Макрон одлучи да распише нови избори, уставот бара тие да се одржат помеѓу 20 и 40 дена по распуштањето. Според вообичаената пракса, од претседателот потоа би се очекувало да назначи премиер од партијата што освоила најмногу пратенички места, иако не е уставно обврзан да го стори тоа.

Доколку партијата освои апсолутно мнозинство, претседателот во пракса би бил принуден да го назначи нејзиниот лидер за премиер, практика позната во француската политика како „кохабитација“. Ова беше случај во 1993 година, кога социјалистичкиот претседател Франсоа Митеран морал да го назначи конзервативниот премиер Едуар Баладур откако десницата оствари убедлива победа на парламентарните избори.

Доколку Макрон го занемари таквиот исход и наместо тоа назначи свој сојузник, речиси сигурно таквата влада веднаш би се соочила со изгласување недоверба.

Кој би можел да го наследи Бајру?

Шпекулациите за потенцијални наследници веќе се во полн ек. Еве некои од кандидатите. Лидерот на социјалистите, Оливие Форе, изјави дека неговата партија е подготвена да ја преземе власта и дури доби јавна поддршка од поранешниот претседател Франсоа Оланд.

Сепак, главниот предлог на неговата партија за оданочување на ултрабогатите би можел да го одврати Макрон од неговиот избор. Покрај тоа, бројни претставници од конзервативната десница, но и од тврдокорната левичарска партија „Неосвоена Франција“, се спротивставуваат на назначувањето на Форе.

Бернар Казнев, поранешен социјалистички премиер, се смета за мост кон умерената левица. Неговото име се споменува како можност само ако социјалистите се обврзат да не го соборат, откако тој ја напушти партијата во 2022 година. Пјер Московиси, шеф на францускиот ревизиски суд, има репутација за фискална разумност. Неговиот профил би можел да ги смири пазарите и да привлече поддршка од умерените социјалисти.

Министерот за одбрана Себастијан Лекорну е најочигледниот избор за „континуитет“, лојален на Макрон кој служи во неговиот тим од 2017 година. Тој речиси стана премиер минатиот декември, но во последен момент интервенцијата на Бајру го осуети неговиот избор.

Министрите се подготвени да ја преземат премиерската функција

Министерката за труд, Катрин Вотрин, нуди центристички, социјално-политички фокус што може да привлече дел од конзервативната десница, но ја остава левицата рамнодушна. Некои од левоориентираните сојузници на Макрон се претпазливи кон нејзината кандидатура поради нејзиното противење на истополовите бракови.

Министерот за економија Ерик Ломбард сигнализираше подготвеност за компромис со левицата околу буџетот за 2026 година. Тој има одлично разбирање на јавните финансии, нема претседателски амбиции и е лично поврзан со лидерот на социјалистите Оливие Форе, што би можело да придобие еден дел од левицата.

Назначувањето на министерот за правда Жералд Дарманин би можело да сигнализира поостар пресврт кон законот и редот под негово водство, што веројатно би го зајакнало отпорот на левицата. Останува да се види дали претседателските амбиции на Дарманин за 2027 година ќе го натераат да прифати толку висока позиција.

Министерот за внатрешни работи Бруно Рејто отелотворува поконзервативна линија. Тоа би можело да му обезбеди премолчена толеранција од некои пратеници од крајната десница, но би го зголемило отпорот на левицата и би ги вознемирило центристите. Ксавиер Бертран носи силна поддршка на конзервативците. Но, неговите затегнати односи со крајната десница би можеле да ги закомплицираат сите пресметки на мнозинството.

Смалениот простор за маневрирање на Макрон

Следниот премиер ќе се соочи со истата речиси невозможна задача: да донесе буџет преку поделениот парламент каде што ниедна партија нема мнозинство. Макрон вети дека ќе остане на функцијата до крајот на неговиот мандат во 2027 година. Но, откако неколку влади беа соборени за помалку од две години, Франција се соочува со сè подлабоки политички поделби, додека втората по големина економија во Европа останува оптоварена со растечки долг.

Зборувајќи пред парламентот пред гласањето во понеделник, Бајру предупреди за земја на „апарат за одржување во живот“ и зависна од трошењето. Јавниот долг на Франција сега изнесува повеќе од 3,3 трилиони евра, или 114% од БДП, трет највисок во еврозоната по Грција и Италија.

Дефицитот достигна 5,8% од БДП во 2023 година, што е речиси двојно повеќе од горната граница од 3% на ЕУ, а се предвидува дека ќе достигне 5,4% оваа година. Планот на Бајру имаше за цел да ги намали трошоците за 44 милијарди евра до 2026 година, делумно со укинување на два државни празници, но противниците го осудија како социјално неправеден.