Историјата на односите меѓу Индија и Пакистан, соседни нуклеарни сили, е нераскинливо поврзана и обележана со постојани тензии уште од стекнувањето независност од Велика Британија во 1947 година. Тие водеа неколку војни, главно околу спорниот регион Кашмир. Индија стана нуклеарна сила во 1974 година, а Пакистан ѝ се придружи во 1998, со што Јужна Азија стана едно од најопасните потенцијални жаришта во светот.
Во средата, Индија го затвори својот воздушен простор за пакистанските авиокомпании, неколку дена откако Пакистан забрани индиските авиони да летаат над неговата територија како одговор на терористичкиот напад врз туристи во Кашмир. Забраната ќе трае до 23 мај, според објавата на индиската влада (NOTAM). Во нападот на 22 април во туристичкото место Пахалгам беа убиени 26 лица, а Индија идентификуваше двајца од тројцата осомничени милитанти како пакистански државјани. Исламабад негираше каква било вмешаност и побара независна истрага.
Нападот предизвика гнев и незадоволство во Индија, каде што мнозинството се хиндуисти, со силни повици за одмазда против исламскиот Пакистан, кој Њу Делхи го обвинува за финансирање и поттикнување тероризам во Кашмир — регион за кој двете земји тврдат дека им припаѓа и поради кој веќе водеа две војни. Двете нуклеарно вооружени држави преземаа чекори една против друга, но тензиите не стивнуваат. Пакистанскиот министер за информации, Атаула Тарар, изјави дека неговата земја има веродостојни разузнавачки информации дека Индија подготвува воен напад.
Иако ниту една од земјите досега не употребила нуклеарно оружје, последните случувања, вклучувајќи го смртоносниот напад во Пахалгам, повторно ги подгреаја стравувањата од ескалација која би можела да ги надмине границите на конвенционалното војување. Индискиот премиер Нарендра Моди им даде целосна оперативна слобода на вооружените сили во одговорот, додека Пакистан негира вмешаност, но изразува страв од непосредна индиска акција, тврдејќи дека поседува докази за тоа.
Според проценките на независни организации како "Arms Control Association", двете земји поседуваат приближно ист број нуклеарни боеви глави – околу 170 секоја. Додека индискиот арсенал останува релативно стабилен, некои прогнози сугерираат дека Пакистан, доколку продолжи со сегашното темпо на развој, до 2025 година би можел да го зголеми својот арсенал на 220 до 250 боеви глави – значително повеќе од претходните американски проценки. Се смета дека Пакистан ги држи своите боеви глави расклопени во мирновременски услови, со фисибилните јадра одвоени од останатиот склоп — што го продолжува времето на подготовка, но сепак претставува латентна закана поради политичката нестабилност и присуството на екстремистички групи, иако пакистанските и американските власти постојано тврдат дека нуклеарните објекти се безбедни.
Индија располага со способност за нуклеарен удар од копно, воздух и море — т.н. „нуклеарна тријада“ — што ѝ дава поголема стратегиска флексибилност и зголемени шанси за преживување по прв удар. Копнената компонента се потпира на мобилни балистички ракети од серијата "Agni", каде "Agni-V" има импресивен досег од 5.000 до 8.000 километри. Морската компонента вклучува ракети што се лансираат од подморници, додека воздушната компонента се состои од авиони модифицирани за носење нуклеарни бомби. Клучен елемент на индиската стратегија е политиката на „забрана за прва употреба“ (No First Use), со која Индија се обврзува дека никогаш нема прва да употреби нуклеарно оружје. Сепак, од август 2019 година оваа политика е под преиспитување, а Индија укажа дека може да одговори нуклеарно и на хемиски или биолошки напад. Индија нема декларирана способност за користење тактичко нуклеарно оружје.
За разлика од Индија, Пакистан нема политика на забрана за прва употреба. Неговата доктрина за „целосно спектрално одвраќање“ предвидува можност за употреба на нуклеарно оружје како одговор на сериозна закана по националната безбедност, вклучително и масовен конвенционален напад од Индија. Затоа Пакистан се фокусира на развој на тактичко нуклеарно оружје со мал дострел, како што е балистичката ракета Наср (Hatf-9), со домет од околу 70 километри, дизајнирана за употреба на боиште. Неговите стратешки системи вклучуваат балистички ракети од копно, како серијата "Shaheen" (Shaheen-3 со потенцијален досег од 2.750 км), и крстосувачки ракети "Babur" (копнени) и "Ra’ad" (воздушни). Воздушната компонента ја сочинуваат модифицирани авиони "Mirage III/V" и "F-16". Иако Пакистан тестираше ракета "Babur-3" од подводна платформа, сè уште не поседува оперативна подморничка нуклеарна способност како Индија.
Поширокиот стратешки контекст ја комплицира ситуацијата. Индија се соочува со предизвикот на одбрана на два фронта — долгата и спорна граница со Кина на север и границата со Пакистан на запад — што бара значителна дисперзија на воените ресурси и влијае врз стратегиското планирање. Пакистан, пак, го гледа својот нуклеарен арсенал како клучна гаранција за безбедноста од многу поголемиот сосед со над осум пати поголем воен буџет (во 2023 година, 86 милијарди долари наспроти 10 милијарди). Планинскиот терен на Кашмир дополнително ги ограничува можностите за големи конвенционални операции, што ги прави веројатни сценарија на ограничени судири и прекугранични удари.
Двете земји се големи увозници на оружје и постојано ги модернизираат своите капацитети. Индија, според податоците на "Stockholm International Peace Research Institute" (SIPRI), е најголем светски увозник на оружје, и постепено ја намалува својата зависност од Русија (од 76% во 2009 – 2013 на 36% во 2019 – 2023), префрлајќи се кон САД, Франција и други западни земји. Пакистан, од друга страна, сè повеќе се потпира на Кина, од која доаѓаат дури 82% од увезеното оружје во последниот период.
Оваа трка во вооружување – и конвенционално и нуклеарно – ја одржува постојаната напнатост во регионот. Дури и ограничена нуклеарна размена меѓу Индија и Пакистан би можела да има катастрофални последици — со проценки за 20 милиони жртви во рок од една недела. Потенцијалната „нуклеарна зима“ што би произлегла од таков конфликт би можела да загрози речиси две милијарди луѓе ширум светот, главно во земјите во развој, поради глад предизвикан од климатски промени. Затоа, и покрај периодичните ескалации, дипломатијата и воздржаноста остануваат клучни за избегнување на конфликт со незамисливи последици – не само за Јужна Азија, туку и за целиот свет. Сегашната кревка рамнотежа на страв бара постојана будност и напори за намалување на ризикот од ненамерна ескалација.
