Анкара ги поддржува Палестинците, го критикува Израел и внимателно го следи влијанието на Иран во регионот и дали постои можност Турција воено да интервенира во конфликтот?

Ова е прашањето на Дојче веле, кој наведува дека стравот дека војната на Блискиот Исток може да се прошири станал уште поголем по последниот ирански напад врз Израел. Ова е ескалација за која многу земји предупредуваат со месеци.

Иран е една од регионалните сили на Блискиот Исток. Турција е исто така регионална сила. Раководството во Анкара е на страната на палестинскиот народ од 7 октомври 2023 година, кога Израел, одговарајќи на нападот на терористичката организација Хамас, го нападна Појасот Газа. Претседателот Реџеп Таип Ердоган постојано го обвинуваше Израел за „геноцид“. За него Хамас не е терористичка организација, тоа постојано го нагласува, а често зборува и за своите „браќа Палестинци“.

„Израел сака да не нападне“

Ердоган неодамна предизвика страв кај сопственото население: во говорот во турскиот парламент на 1 октомври 2024 година, тој го обвини Израел дека сака да ја нападне Турција. „Во Светата земја, лудата израелска влада, во својот верски фанатизам, по Палестина и Либан, можеби ќе цели и кон нашата татковина“, рече тој. Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху за окупацијата на Анадолија и на тој начин „брзи утопија“, рече Ердоган.

Експертите оценуваат дека изјавата на Ердоган е нереална. „Мислам дека тоа сценарио е невозможно“, вели Селин Наси, политиколог од Лондонската школа за економија (LSE). „Турција е членка на НАТО. Нападот на Турција би значел судир со НАТО и САД. Освен тоа, Израел нема причина да ја напаѓа Турција“, вели тој.

Ердоган со своите изјави се обидува да ја консолидира својата база и да покаже дека е солидарен со Палестинците, вели Наси. Турција ја има втората по големина армија во НАТО. И не само тоа - тој е и близок сојузник на САД, исто како и Израел.

Но, за Ердоган се работи за нешто друго, вели Илтер Туран, почесен професор по меѓународни односи и поранешен ректор на Универзитетот Билги во Истанбул. „Претседателот ја инструментализира надворешната политика за своите домашни политички цели. Израел во никој случај нема такви намери“. Според Туран, турската влада се обидува да го сврти вниманието на луѓето на други теми, со оглед на големите неуспеси на внатрешен политички фронт. Самиот Ердоган, како што додава професорот, ја загубил политичката поддршка најдоцна од последните локални избори, а земјата е во економска криза.

Дали Турција би се вклучила?

Според Туран, веројатноста Турција некогаш да стане една од завојуваните страни е нула. „Турција нема активно да учествува во конфликтот, бидејќи Анкара не сака да биде дел од војната“, тврди тој. Точно е дека турската влада нема да ја одобри евентуалната одмазда на Израел против Иран, бидејќи Турција одржува „дистанцирано пријателство“ со Иран. Анкара можеби ќе може да му понуди на Техеран морална поддршка, но ништо повеќе од тоа, според професорот Туран.

„Поради пропалестинскиот и антиизраелскиот став на турската влада, се доби впечаток дека го поддржува Иран и неговите милиции. Тоа е заблуда“, вели Селин Наси. Турција во моментов се концентрира на стабилизирање на сопствената економија, а регионалниот конфликт само ќе донесе дополнителна нестабилност. Затоа не може да се очекува од Турција да интервенира во Газа или Либан. „Турција нема да сака да има воен конфликт со Израел“, предвидува Наси.

Ривали кои меѓусебно се почитуваат

Турција, Иран и Саудиска Арабија „се ривали денес, како и во минатото“, вели поранешниот дипломат Митхат Ренде. Тој е поранешен турски амбасадор во Катар и ја знае геополитичката динамика на тој регион. Турција ги негува своите односи со Иран „со грижа и почит“, иако Техеран и Анкара често имаат различни ставови за различни регионални конфликти.

Турција не сака Иран да ја зајакне својата доминација во регионот преку недржавни актери кои ги поддржува и кои се вооружени. Во исто време, Турција ја споделува со другите регионални сили целта да го спречи Иран да стане нуклеарна сила“, објаснува Ренде.

Како Турција гледа на Хезболах?

Суштинската разлика меѓу двете исламски држави лежи и во различното толкување на исламот. Турција е претежно сунитска, а владата на претседателот Ердоган првенствено ги поддржува сунитските организации како Хамас, кои ЕУ и САД ги сметаат за терористичка организација. Спротивно на тоа, населението во Иран е претежно шиитско, што доведува до блиски врски меѓу иранскиот режим и шиитските групи, како Хезболах во Либан или бунтовниците Хути во Јемен. Тие верско-политички разлики влијаат и на геополитичките сојузи на двете земји.

Разликата беше забележлива и кога Анкара неодамна изрази сочувство: кога беше убиен шефот на Хамас, Исмаил Хани, Ердоган прогласи состојба на жалост за него. По убиството на шефот на Хезболах Хасан Насрала, Ердоган изрази солидарност со либанскиот народ, но не го спомна Насрала по име. „Разбирливо е и не е изненадувачки што нема слично влијание“, вели професорот Туран. Разликата беше забележлива и кога Анкара неодамна изрази сочувство: кога беше убиен шефот на Хамас, Исмаил Хани, Ердоган прогласи состојба на жалост за него. По убиството на шефот на Хезболах Хасан Насрала, Ердоган изрази солидарност со либанскиот народ, но не го спомна Насрала по име. „Разбирливо е и не е изненадувачки што нема слично влијание“, вели професорот Туран.