Рударски град

Кон крајот на 15. век тука била откриена жива – тогаш многу ценет елемент – па околу рудникот, кој набргу започнал со ископување, се развило рударско население. Рудникот на жива во Идрија бил втор по големина во Европа, веднаш по шпанскиот Алмаден, со кој во 2012 година заеднички бил вклучен на Списокот на светско наследство на УНЕСКО.

Во текот на неколку векови на вадење жива, под Идрија и околу неа била изградена комплексна индустриска и техничка инфраструктура: системи за ископ и транспорт на руда, топилници, пумпи за црпење вода, но се развил и вистински град со космополитски карактер. Под градот се ископани повеќе од 700 километри тунели од кои се извадени речиси 150 тони жива која се извезувала во сите делови на светот.

На почетокот на 16 век бил изграден „замокот“ Геверкенег, каде што до Втората светска војна се наоѓала управата на рудникот, како и складиште, а денес таму се наоѓа Градскиот музеј на Идрија, каде што може да се дознае сè за техничката и општествената историја на градот.

Во поранешното окно Франчишка се наоѓа Техничкиот музеј во кој може да се видат расклопени рударски машини, а во близина е и Рударската куќа од втората половина на 18 век, која може да се посети со водич. Секако, тука е и Рударскиот музеј Антониев ров – сместен во напуштен рудник. Антониев ров е и најстариот сочуван влез во некој европски рудник.

Кај Јожефовото окно може да се види единствениот сочуван „камшт“, едно од најголемите технички чуда на Словенија – дрвено тркало со дијаметар од 13 метри кое било дел од системот за вадење жива и служело за одводнување вода од рудникот. Ќе дознаете и што биле клавже или „словенски пирамиди“, посебни брани на Идријца кои го задржувале дрвото од околните шуми што се користело како потрошен материјал во рударството.

Градот на чипката

Покрај рударството, Идрија е позната и по својата чипка – прецизна и деликатна, а во Школата за чипкарство, основана уште во 1876 година, и денес се подучуваат старите вештини и се создаваат современи интерпретации на чипка.

Техниката на плетење со чункчиња станала симбол на градот, а традицијата на чипкарството е неразделна од идентитетот на местото и неговата културна сцена. Чипкарките често биле сопруги на рударите, па така двете главни дејности на ова место биле „во брак“.

Чипкарските работилници, изложби и фестивали гордо покажуваат како оваа вештина се пренесува од генерација на генерација. Идријската чипкарска традиција е втората УНЕСКО етикета на овој крај.

Геопарк Идрија

Третата УНЕСКО ознака ја носи Геопарк Идрија. Неверојатно разновидниот пејзаж на границата меѓу Динаридите и Алпите, со планини, долини, карстни феномени и шуми не е интересен само за геолози и биолози, туку и за секого кој ужива во природните убавини. Центарот за посетители на Геопарк Идрија нуди интерактивни изложби „Written in Rocks“ и е одлична почетна точка за истражување на паркот.

Една од природните посебности на паркот е Дивото Езеро – карстен извор на најкратката река во Словенија – Језерница, која тече само 55 метри пред да се влее во реката Идријца. Езерото, сместено меѓу карпи и опкружено со шума, е особено атрактивно во дождливи периоди кога нивото на водата нагло се крева и добива специфичен сферичен капак.

Во близина е и пештерата Дивје бабе во која е пронајдена најстарата свирка на светот, изработена од неандерталци – пралуѓе, па поради тоа големо откритие може да се каже дека музиката е постара од човекот.

Гастро специјалитети

Идрија никако не треба да се напушти гладен. Идријската кујна се темели на едноставни, но хранливи јадења, како и многу сиромашни кујни, а многу од поранешните секојдневни јадења денес се – специјалитети. Најпознато јадење се идријските жликрофи – перничиња од тесто полнети со зачинет компир пире, кои најчесто се служат со „бакалцо“ – сос од јагнешко или говедско месо.

Освен жликрофите, идријскиот крај е познат по домашни колбаси, млечни производи, леб со зачински билки, како и билни чаеви, мед и слатки кои денес често се украсуваат со мотиви од чипка.

Квалитетот на овие домашни производи е загарантиран со ознаката „Idrija Selected“. Поголемиот дел од рестораните во Идрија во менито имаат традиционални смукавци, солени ролати од оцвирковец, прфарски штрукли во ролат од свежо сирење и геруш – рударски пијалак од пелин.