Овој феномен на будење е добро документиран низ историјата, почнувајќи од скандинавскиот фолклор.
Будењето среде ноќ е искуство што многумина од нас го познаваат, без разлика дали се случува повремено или станува редовна појава. Иако повременото будење не мора да значи ништо сериозно, честите ноќни будења може да бидат знак за нарушен сон или подлабоки физички и психички причини. Стресот, лошите навики пред спиење, исхраната, па дури и одредени здравствени проблеми, сето тоа може да влијае на квалитетот на нашиот ноќен одмор. Разбирањето зошто се будиме и што нашето тело се обидува да ни каже е првиот чекор кон помирен и поздрав сон.
Феноменот на будење меѓу три и пет часот наутро е добро документиран низ историјата, почнувајќи од скандинавскиот фолклор. За древните Нордијци, најраните утрински часови меѓу ноќта и зората биле познати како „волчјото време“ – период кога повеќето луѓе умираат, сонот е најдлабок, а кошмарите се најреални, како што е опишано во истоимениот психолошки хорор-филм на Ингмар Бергман од 1968 година, „Vargtimmen“. Некои религии овој период го нарекуваат и „ѓаволски час“, време кога се смета дека духовите и демоните се најактивни, а натприродните визии се најчести, пишува „Daily Express“. Сепак, нема причина за паника, бидејќи науката нуди далеку посмирувачко објаснување.
Човечкото тело го следи циркадијалниот ритам, природен 24-часовен циклус што го регулира сонот, нивото на хормони и другите клучни телесни функции како одговор на светлината и темнината. Но, зошто се случуваат овие рани утрински будења? Експертите велат дека не постои секогаш една причина, но разбирањето на најчестите предизвикувачи може да ви помогне да го вратите мирниот сон. Еве некои од можните причини за вашето будење.
Паузи за одење во тоалет: За некои, будењето во 3 часот наутро воопшто не е мистерија, туку едноставно биологија. Ноктурија, односно будењето поради потреба за мокрење во текот на ноќта, е честа причина за рано утринско будење. Ова може да биде предизвикано од прекумерно пиење течности пред спиење, особено кафе или алкохол, но може да укажува и на основни состојби како проблеми со мочниот меур, опструктивна апнеја во сон, дијабетес или дури и бременост.
Нарушувања во околината: Околината во која спиете игра голема улога во тоа дали ќе останете во сон или ќе се разбудите. Можеби е очигледно дека ноќните звуци, од сообраќај до зуење на телефон или телевизор во соседната соба, лесно можат да ве разбудат. Дури и слабите извори на светлина, како улична светилка што свети низ прозорецот или ноќна ламба, можат да бидат доволни за да го нарушат сонот. Ова особено важи за раните утрински часови кога телото поминува повеќе време во полесните фази на сонот. Како што ноќта напредува, длабокиот и РЕМ сонот отстапуваат место на полесните фази, оставајќи ве почувствителни на будење поради бучава или светлина од околината.
Хормонални промени: Менопаузата е уште еден чест виновник. Флуктуирачките нивоа на хормони можат да доведат до нарушен сон, често придружен со топлотни бранови, ноќно потење и несоница. Кај некои, овие будења продолжуваат и по менопаузата, понекогаш поврзани со континуирани топлотни бранови или зголемен ризик од состојби како апнеја во сон.
Нарушувања на сонот: Честите утрински будења можат да бидат и знак за нарушувања на сонот, како што се несоница, опструктивна апнеја во сон, нарушувања на циркадијалниот ритам (вашиот телесен часовник не е усогласен со природниот циклус на денот и ноќта) или нарушувања поврзани со кошмари.
Стрес, анксиозност или депресија: Стресот е еден од најчестите нарушувачи на сонот. Лицата со висока реактивност на спиењето, односно склоност кон лош сон за време на стресни периоди, се особено чувствителни. Анксиозните нарушувања, вклучувајќи панично нарушување и фобии, можат да го влошат овој модел. Депресијата, исто така, има силна врска со нарушен сон. Експертите веруваат дека таа го менува циркадијалниот ритам, што доведува до неправилни циклуси на спиење и будење, предизвикувајќи будења во раните утрински часови.
Стареење: Како што старееме, нашите циркадијални ритми се менуваат, што ги прави раните утрински будења поверојатни. Постарите возрасни лица поминуваат помалку време во длабок сон, што ја зголемува нивната чувствителност на нарушувања. Во просек, нормално е постарите лица да се будат три до четири пати во текот на ноќта, често поради комбинација од полесен сон, ноктурија и хронични здравствени проблеми.
Ако се будите во три часот наутро и ви е тешко повторно да заспиете, постојат практични чекори што можете да ги преземете. Изложувајте се повеќе на дневна светлина, особено наутро, за да го регулирате циркадијалниот ритам. Терапијата со силна светлина покажала корист за лицата со несоница и нарушувања на циркадијалниот ритам. Редовно вежбајте и размислете за јога, која е поврзана со пократко време на будност во кревет и побрзо враќање во сон по будење.
Избегнувајте кофеин и алкохол доцна во денот, бидејќи и двете се поврзани со лош сон и зголемени ноќни будења. Прескокнувајте доцни оброци, бидејќи јадењето непосредно пред спиење може да ја зголеми веројатноста за будење во текот на ноќта. Одржувајте ја вашата спална соба темна и тивка, користејќи завеси за затемнување, маски за спиење или чепчиња за уши доколку е потребно.
Иако будењето во раните утрински часови е вообичаено и често безопасно, упорните нарушувања можат да укажуваат на подлабок проблем. Ако проблемите со спиењето влијаат на квалитетот на вашиот живот или се сомневате на некој основен здравствен проблем, можеби е време да побарате лекарски совет.
