Од политички ветерани до нови генерации – европската политичка елита покажува впечатлив генерациски опсег. Додека светот минува низ турбулентни времиња, Европа се потпира на лидери чија возраст се движи од средината на 40-тите до крајот на 80-тите години. Меѓу нив се искусни политичари со децениско искуство, но и нови лица кои се обидуваат да внесат свежина во институциите оптоварени со бирократија и традиција.

Возраста на лидерите, иако не е клучна за нивната способност да владеат, покренува важни прашања за политичкиот континуитет, преносот на моќта и генерациската динамика во рамките на Европската Унија и пошироко.

Лидерите на ЕУ - искуство и млади под еден покрив

Институциите на Европската Унија се предводени од личности кои балансираат меѓу „политичкото искуство и модерната визија“. Најистакнатата личност, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, има 66 години и доаѓа од политички стабилната Германија. Нејзиното водство на бирократијата на ЕУ симболизира континуитет и сигурност во време на криза, пишуваат медиумите од срцето на ЕУ.

Од друга страна, претседателката на Европскиот парламент, Малтежанката Роберта Мецола, на 46 години, е симбол на генерациско освежување во европската политика. Избрана за претседателка на ЕП во јануари 2022 година, стана најмладиот човек што некогаш ја имал оваа позиција. Во јули 2024 година беше повторно избрана да ја води институцијата за уште еден мандат, станувајќи само втората личност и првата жена што отслужила два мандата како претседател.

Поранешниот португалски премиер Антониу Кошта ја презеде функцијата претседател на Европскиот совет кон крајот на минатата година. Дипломирал на Правниот факултет при Универзитетот во Лисабон во 1980-тите, кога прв пат влегол во политиката, а денес, на 58-годишна возраст, сè уште игра активна улога во неа.

Високата претставничка на Европската Унија за надворешни работи и безбедносна политика, Каја Калас, се вели дека е „генерациска транзиција на врвот на европската администрација“, а имаше и такви кои се прашуваа дали „Железната дама“ на 48-годишна возраст ќе биде достојна за позицијата што ја презеде.

Сепак, нејзината биографија покажува дека не ѝ недостасува политичко искуство - кариерата ја започнала како пратеничка во Естонскиот парламент, а од 2014 до 2018 година била пратеничка во Европскиот парламент. Од 2018 година ја предводи Естонската реформска партија, а во 2021 година стана првата жена на чело на естонската влада. За време на нејзиниот мандат, Естонија ѝ обезбеди значајна поддршка на Украина и зазеде цврст став против Русија.

Претседатели на држави: Континуитет во години, но и во функција

Кога станува збор за шефовите на држави во европските земји, ситуацијата е многу пошарена. Италијанскиот претседател Серџо Матарела, со своите 83 години, е најстариот активен шеф на држава во Европа. Некои ја гледаат неговата возраст како знак на политичка стабилност во земјата која често е погодена од партиска нестабилност, додека други го гледаат ова како маана и ја доведуваат во прашање неговата „способност да ја води државата“.

Емануел Макрон, претседателот на Франција, на 48 години, е еден од претставниците на помладата генерација политичари. Неговото присуство на светската сцена, од геополитичките кризи до внатрешните реформи, покажува дека возраста не е пречка за лидерство со глобално влијание.

И покрај присуството на помлади лидери, општиот тренд во Европа сè уште покажува преференција за политичко искуство, а германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер (69) е еден од симболите на тој слоган. Потекнува од сиромашно семејство. Син на столар и фабрички работник од Детмолд во Западна Германија, завршил средно училиште, студирал право, а подоцна докторирал. Влезе во политиката во 1975 година и стана член на СПД. На универзитетот ја запознал својата идна сопруга, Елке Бајденбендер, и токму поради неа ги освоил симпатиите на Германците. На крајот на 2010 година ѝ донираше бубрег на својата болна сопруга.

Финскиот политичар од централно-десничарската партија, Каи-Јеран Александер Стуб, дојде на власт со победа на изборите во 2024 година. 57-годишникот претходно беше потпретседател на Европската инвестициска банка и директор на Европскиот универзитетски институт во Италија. Исто така, ги извршувал функциите премиер на Финска, министер за финансии, министер за трговија и европски прашања и министер за надворешни работи, како и член на финскиот и Европскиот парламент.

Колку од возраста и искуството на еден политичар се корисни, а колку се неповолна положба, беше особено жешка тема пред претседателските избори во САД и политичката битка меѓу Доналд Трамп и Џозеф Бајден.

Во многу дискусии пред одлуката на Бајден да се откаже од кандидатурата, често се дискутираше за „проблематичната“ старост, нивните когнитивни способности беа доведувани во прашање, а се споменуваше и концептот на геронтократија. Според најтесната дефиниција, геронтократијата е „владеење од страна на постарите лица“, а според пошироката дефиниција, тоа е политичка и социјална форма на владеење во која моќта и авторитетот се во рацете на постарите лица, односно група луѓе кои се разликуваат од другите по возраст.

Најстариот претседател во светот е Пол Бија (91), камерунски политичар , а воедно и најдолгогодишен шеф на држава. Тој е претседател на Камерун од 1982 година, а пред таа позиција беше премиер (1975–1982). 

Мајкл Хигинс (83) е ирски политичар, активист за човекови права, универзитетски професор и поет, а е претседател на Република Ирска од 2011 година.

Помлади генерации политичари на најважните државни позиции

Сердар Бердимухамедов (42) е политичар кој го започна својот трет последователен мандат како претседател на Туркменистан во март 2022 година. Бердимухамедов претходно имал неколку други позиции во владата на својот татко Гурбангули, долгогодишниот авторитарен владетел на Туркменистан. Во 2022 година, таткото и синот склучија договор за поделба на власта, со кој заеднички владеат во Туркменистан.

Двајца млади политичари доаѓаат од Црна Гора. Во 2023 година, 38-годишниот Јаков Милановиќ дојде на функцијата претседател. Истата година, Милојко Спајиќ (37) беше избран за мандатор на црногорската влада.

Габриел Борич (39), сегашниот претседател на Чиле, од хрватско потекло, имаше само 35 години кога победи на претседателските избори одржани во 2021 година.

Наjиб Букеле (42) е салвадорски политичар и бизнисмен, кој е 43-ти претседател на Ел Салвадор, од јуни 2019 година. Тој е првиот претседател на Ел Салвадор од 1984 година кој не е избран како кандидат на една од двете главни политички партии во земјата.