Литванија, Латвија и Естонија сè уште се поврзани на руската електрична мрежа, но тоа ќе се промени во сабота, на 8 февруари 2025 година. Како што пишува Дојче веле, овој потег е уште еден знак на доверба во ЕУ, која сега ја затвора последната страница од советското минато на овие земји.

На 8 февруари започнува нова ера за балтичките земји; Литванија, Латвија и Естонија денеска се исклучуваат од руската електрична мрежа, 10 месеци пред предвиденото.

Овој потег е само симболичен, бидејќи трите земји немаат купено руска или белоруска електрична енергија од мај 2022 година. Корисниците не треба да забележат никаква разлика или да се соочат со пречки.

За да ги зајакнат своите електроенергетски системи, балтичките земји полека се поврзуваат со заедничката синхрона мрежа на континентална Европа, втората по големина синхронизирана мрежа во светот по онаа на Кина.

Овие три балтички земји ќе бидат последните од ЕУ кои ќе се приклучат на европската мрежа, која ги вклучува и Турција, Украина и Молдавија.

Завршува заедничката советска историја

Повеќе од пет децении, балтичките држави беа сателити на поранешниот Советски Сојуз.

Како што пишува Дојче веле, „историска аномалија“ од тие времиња е заедничката електрична мрежа наречена BRELL.

Оваа мрежа за пренос на електрична енергија ги поврзува електроенергетските системи на Русија, вклучувајќи ја и нејзината Калининградска ексклава, Белорусија и трите балтички земји. Името „BRELL“ произлегува од иницијалите на овие земји.

Советскиот Сојуз ја призна независноста на балтичките држави во 1991 година. За нив, отвореноста кон Европа и ЕУ беше стратешка цел. Сепак, исклучувањето од интегрираната електрична мрежа бара време.

Сите три земји се приклучија на ЕУ и НАТО во 2004 година.

Сите три го користат еврото како официјална валута. Со вкупно население од нешто повеќе од 6,1 милиони, Балтикот е мал во споредба со европските гиганти како Германија со повеќе од 84,5 милиони жители или соседна Полска со повеќе од 38 милиони жители.

Каспарс Мелнис, латвискиот министер за клима и енергија, рече дека балтичките земји се „мал пазар за електрична енергија“, така што проектот за исклучување се однесува на „одбраната, енергетската безбедност, независноста и економијата“.

Неодамнешните настани во Украина покажаа дека „одлуката за исклучување беше точна“, изјави тој за ДВ.

Мелнис не очекува напуштањето на системот BRELL да влијае на цената на електричната енергија. Ако ништо друго, новите обновливи извори кои доаѓаат наскоро би можеле да донесат пониски цени до крајот на годината, рече тој.

„Останувањето во мрежата со Русија ќе ја покаже ранливоста на балтичките земји“

Со ставање на сите свои облози на електричната мрежа на ЕУ, трите земји ги демонстрираат своите европски врски додека дополнително се дистанцираат од Русија и нивното советско минато.

Од стекнувањето независност, тие се сомничави кон Русија и нејзиното влијание во регионот.

Од почетокот на војната во Украина во 2022 година, Москва им го ускрати природниот гас, принудувајќи ги балтичките земји да инвестираат во неруски алтернативи за да ја обезбедат својата енергетска инфраструктура, пишува Дојче веле.

Кристин Берзина, извршен директор на проектот „Геостратегија Север“ на германскиот Маршалов фонд, пред војната рече дека многумина во регионот не биле сигурни дали „вреди“ да се исклучат од рускиот систем и мрежа.

„Граѓаните не сакаат дополнително да плаќаат за енергетската инфраструктура, а на политичарите им е тешко да објаснат зошто се неопходни промени ако изгледа дека работите функционираат“, вели таа за ДВ.

Како што пишува германскиот весник, „руската воинственост ги принуди балтичките држави да преземат мерки за да обезбедат непречен проток на електрична енергија“.

„Да се биде поврзан значи да се биде врзан за противник кој тврди дека балтичките држави не треба да постојат“, рече Берзина, додавајќи дека „останувањето во мрежата со Русија ќе ја покаже ранливоста на балтичките земји“.

Дополнително, сомнежите за саботажа на подморските кабли во Балтичкото Море ги доведоа Европа и НАТО на работ на конфликт со Русија и го зголемија поморскиот надзор.

За балтичките држави, енергетската независност значи диверзификација на добавувачите на енергија и користење на различни извори на енергија, како и интегрирање на повеќе обновливи извори како што е сончевата енергија.