Френсис Фукујама, еден од најпознатите интелектуалци во светот, кој ја промовираше идејата за „крај на историјата“ и победа на либералната демократија, сега зборува за „крајот на либералната демократија“ во нов текст објавен во „Фајненшл Тајмс“.
„Впечатливата победа на Доналд Трамп и Републиканската партија на изборите ќе доведе до значителни промени во клучни политички области, како што се имиграцијата и Украина. Но, значењето на овие избори оди подалеку од специфичните политики и претставува отфрлање на либерализмот од страна на американските гласачи и разградување на концептот на 'слободно општество' кој еволуираше уште од 1980-тите“, пишува Фукујама во воведот.
Тој понатаму потсетува дека кога Трамп првпат беше избран во 2016 година, беше лесно да се верува дека тој настан е изолиран. Се натпреваруваше против слаб противник кој не го сфати сериозно, и во секој случај Трамп не освои мнозинство гласови. Кога Бајден ја освои Белата куќа четири години подоцна, се чинеше дека работите се вратија во нормала по катастрофалниот претседателски мандат на Трамп.
„По гласањето во вторникот, претседателството на Бајден изгледа како аномалија, додека Трамп инаугурира нова ера во американската политика, а можеби и за светот во целина. Американците гласаа со целосно знаење за тоа кој е Трамп и што претставува. Не само што тој освои мнозинство гласови, туку Републиканците повторно го презедоа Сенатот и задржаа контрола врз Претставничкиот дом. Сега имаат можност да ги контролираат сите главни гранки на владата“, пишува Фукујама.
Но, која е природата на оваа нова фаза на американската историја? Тој потсетува дека класичниот либерализам е доктрина изградена околу еднаквото достоинство на поединците, преку владеењето на правото што ги штити нивните права и преку уставните проверки на моќта на државата да се меша во овие права.
„Но, во изминатиот век, овој основен импулс доживеа две големи искривувања. Подемот на 'неолиберализмот', економска доктрина која ги слави пазарите и ја намалува можноста да се заштитат оние што се повредени од економските промени, доведе до тоа работничката класа да ги изгуби своите работни места и можности. Истовремено, прогресивната политика се фокусираше на заштита на маргинализираните групи: расни малцинства, имигранти и сексуални малцинства“, објаснува Фукујама.
Покрај тоа, тој истакнува дека во меѓувреме економијата премина во информатичка ера, каде што повеќето работници седат пред компјутери наместо да работат на фабрички подови. Ова ја изедначи позицијата на жените на пазарот на трудот, трансформирајќи ја моќта во домаќинствата и создавајќи постојана прослава на женските достигнувања.
„Овие искривувања доведоа до голема промена во социјалната основа на политичката моќ, што ги остави работничките партии повеќе да не ги застапуваат интересите на работничката класа, туку да станат партии на образовани урбани професионалци.“, продолжува Фукујама. Тој додава дека многу од овие групи се незадоволни од системот на слободна трговија кој ги елиминираше нивните средства за егзистенција, и покрај создавањето на нова класа на супербогаташи.
Фукујама исто така споменува дека сличен тренд се забележува и во други земји, каде што лидерите како Виктор Орбан во Унгарија и Бенјамин Нетанјаху во Израел ја користат својата моќ за поткопување на либералните институции и ограничување на независноста на судството.
„Орбан и Нетанјаху покажуваат како можат да се користат демократските механизми за концентрација на моќта и ерозија на либералните вредности одвнатре. И сега Трамп, инспириран од овие примери, сака да го примени овој модел и во САД,“ пишува Фукујама.
„Трамп не само што сака да го ресетира неолиберализмот, туку и да ги оспори либералните вредности. Ова е закана за класичниот либерализам. Новиот мандат на Трамп нема да изгледа како неговиот прв. Вистинското прашање не е неговата намера, туку способноста навистина да го спроведе тоа што го најавува“, предупредува Фукујама.
Во врска со имиграцијата, тој посочува дека Трамп не само што сака да ја затвори границата, туку и да депортира што е можно повеќе од 11 милиони недокументирани имигранти кои веќе се во земјата. Административно, ова бара големи инвестиции во инфраструктурата потребна за спроведување на ваква политика, што би можело да доведе до граѓански немири.
„Што се однесува до владеењето на правото, Трамп е исклучително фокусиран на одмазда против оние што ги смета за негови непријатели. Тој ветува дека ќе го искористи правосудниот систем за да се справи со своите критичари и политички противници“, додава Фукујама.
Во надворешната политика, тој предвидува дека Украина ќе биде голем губитник, бидејќи Трамп може да ја принуди на компромис со Русија со прекинување на поддршката за оружје.
„Овој пад веќе започна, и Трамп одигра голема улога во поларизацијата на американското општество. Тој создаде атмосфера на недоверба кон институциите, охрабрувајќи нетолеранција и омраза“, завршува Фукујама.
