Годината зад нас е година на тишината. Светот на уметноста и културата остана посиромашен за низа исклучителни поединци чие заминување остави празнина што ќе биде невозможно да се пополни.
Во 2025 година се простивме од визионери кои ги менуваа правилата на играта, бунтовници кои им пркосеа на конвенциите и генијалци чија креативност допре милиони животи. Нивните дела, вткаени во ткивото на популарната култура, ќе продолжат да живеат, но нивното заминување е болен потсетник за крајот на една ера. Од Холивуд до рок сцените и музичките сали, згаснаа светлата кои го осветлуваа патот на генерации, оставајќи зад себе наследство што го надминува времето.
Меѓу првите кои нè напуштија беше Дејвид Линч (78), режисерот чие име стана синоним за надреалното, вознемирувачкото и длабоко фасцинантното. Неговиот единствен „линчовски“ стил, кој проникнуваше во делата како култната серија „Твин Пикс“ и филмовите „Сино кадифе“ и „Булевар на ѕвездите“, создаде лавиринти од соништа и кошмари во кои публиката се губеше и пронаоѓаше.
Музичкиот свет го потресоа заминувањата на двајца револуционери од сосема спротивни страни на спектарот. Во јуни почина Брајан Вилсон (82), кревкиот гениј и креативната сила на „Бич Бојс“ Вилсон звукот на летото, даските за сурфање и калифорниската младост го претвори во комплексни, симфониски поп аранжмани. Неговата борба со менталните болести беше подеднакво легендарна како и неговата музика, а неговото заминување го замолкна еден од најважните композитори на 20-тиот век.
Само еден месец подоцна, рок светот занеме. Ози Озборн (76), неуништливиот „принц на темнината“ и „кумот“ на хеви-металот, почина од последици на срцев удар. Од револуционерните денови со „Блек сабат“, преку ексцентричната соло кариера до неочекуваната улога на реална ѕвезда, Ози беше икона која им пркосеше на сите очекувања. Неговиот проштален концерт во родниот Бирмингем, одржан само неколку недели пред смртта, беше трогателен и моќен крај на една од најлудите приказни во историјата на рокенролот.
Јавнииот свет се прости и од вистинските титани на златното доба на Холивуд. Роберт Редфорд (89), легендарниот актер, режисер и основач на филмскиот фестивал „Санденс“, почина во септември во својот дом во Јута. Со својата харизма ги обележа филмовите како „Буч Касиди и Санденс Кид“ и „Сите луѓе на претседателот“, а неговата посветеност на независниот филм засекогаш ја промени филмската индустрија. Во февруари беше пронајден мртов и Џин Хекман (95), двократен оскаровец и еден од најценетите актери на својата генерација. Неговата смрт од кардиоваскуларни болести, со Алцхајмеровата болест како отежнувачки фактор, ја откри тивката борба на великанот познат по силните и бескомпромисни улоги. Со нив си замина и дел од онаа сурова, автентична сила која го дефинираше американскиот филм од седумдесеттите.
Во октомври нè напушти и единствената Дајан Китон (79), актерката чиј невротичен шарм, андрогин стил и интелектуална сила ги обележаа класиците како „Ени Хол“ и трилогијата „Кум“. Китон беше повеќе од актерка; таа беше модна икона и симбол на независната жена, а нејзиното заминување го остави Холивуд без една од најоригиналните појави.
Во април светот го загуби и Вал Килмер (65), актерот со незаборавни улоги како Ајсмен во „Топ Ган“ и Џим Морисон во „Дорс“. Почина од воспаление на белите дробови, по долга и храбра борба со ракот на грлото кој му го одзеде гласот, но не и духот.
Трагично почина и Мишел Трахтенберг (39), ѕвездата на сериите „Бафи, убиецот на вампири“ и „Озборувачка“, чиј млад живот прерано згасна во февруари.
Во мај почина Роберт Бентон (92), добитник на Оскар, режисер, коавтор на филмот „Бони и Клајд“, кој доби јавно признание како сценарист и режисер на филмовите „Крамер против Крамер“ и „Места во срцето“.
Меѓу сите холовудски ѕвезди и музичари, во јули јавниот свет го изгуби и Халк Хоган (71) – иконата на професионалното борење со мустаќи, хиџаб и бицепси го претвори спортот во огромен бизнис и го прошири своето влијание на телевизијата, поп-културата и конзервативната политика за време на долгиот и скандалозен втор чин.
Модната индустрија остана без Џорџо Армани (91), иконскиот италијански дизајнер кој го претвори концептот на ненаметлива елеганција во модна империја вредна повеќе милијарди долари.
Нео-соул сцената остана завиена во црно со смртта на мистериозниот гениј Д’Анџело (51), кој почина во октомври по тивката борба со ракот на панкреасот. Со само три албуми во кариерата – „Brown Sugar“, „Voodoo“ и „Black Messiah“ тој го редефинираше модерниот Ар-ен-би и соул, создавајќи музика која беше истовремено сензуална, сурова и политички набиена.
Згасна и животот на Мариен Фејтфул (78), иконата на „Swinging London“ од шеесеттите, која од тинејџерска поп-ѕвезда и муза на „Ролинг Стоунс“ израсна во ценета и неустрашлива уметница со рапав глас, чиј албум „Broken English“ стана ремек-дело на музичката исповед и преживувањето.
Нè напушти и човекот кој ги наслика соништата на милиони луѓе. Дру Струзан (78), легендарниот уметник и автор на некои од најпрепознатливите филмски плакати на сите времиња — од „Војна на ѕвездите“ и „Индијана Џонс“ до „Враќање во иднината“ — почина во октомври.
На трагичен начин го изгуби животот Роб Рајнер, (78), син на комичар кој самиот стана еден од најистакнатите режисери на својата генерација со филмови како „Невестата принцеза“, „Кога Хари ја запозна Сали…“ и „Ова е спинална пункција“. Тој беше смртно избоден заедно со неговата сопруга, Мишел Сингер Рајнер, во нивниот дом на 14 декември.
Годината 2025 го однесе и британскиот музичар Крис Реа (74), чиј глас е најпознат по вечниот божиќен класик „Driving Home for Christmas“, како и актерот Џејмс Рансон (46), познат по улогите во серијата „Жица“ и хорор хитовите.
Секое од овие заминувања остави посебна лузна на срцето на културата, но и вечна трага во делата кои продолжуваат да инспирираат, тешат и да ги поместуваат границите.
