По еден од најшокантните атентати во поновата американска историја, гувернерот на Јута, Спенсер Кокс, ги повика граѓаните да ги смират политичките страсти. Но, речиси никој од соговорниците по убиството на Чарли Кирк не верува дека тоа ќе се случи. Барем не наскоро.

Историја на поделби

САД ретко се обединувале по трагедиите во минатото. Нападите од 11 септември беа исклучок, но дури ни тоа не траело долго. Истото се случи и пред 14 години, кога демократска конгресменка била застрелана во главата во Аризона, како и пред осум години, кога републикански конгресмен бил ранет за време на бејзбол натпревар. Дури ни глобалната пандемија не ја обедини земјата – напротив, Ковид-19 ги продлабочи поделбите.

Во рок од неколку дена од убиството на Кирк, политичките табори веќе се повлекоа во свои наративи. Левицата се прашува дали вооружениот напаѓач бил радикализиран од онлајн културата и групните разговори, додека десницата зборува за можна левичарска завера. Десницата што тагува по Кирк не ни прозборе откако демократска конгресменка и нејзиниот сопруг биле убиени во Минесота пред неколку месеци, пишува Би-би-си.

Причината за ова лежи во политичкиот систем. Во Америка, кандидатите имаат поголема веројатност да победат доколку ѝ се обраќаат на сопствената база отколку на политичкиот центар – последица на повеќедецениско манипулирање со изборни единици. Медиумите, пак, ги наградуваат оние што поттикнуваат гнев и екстремизам затоа што привлекуваат рејтинзи и огласувачи.

Поради тоа Кокс е редок исклучок. По атентатот, тој ги повикал луѓето да „ги исклучат екраните, да се тргнат од нив, да го прегрнат своето семејство, да излезат и да направат нешто добро во својата заедница“. Во едно интервју, тој ги опишал социјалните мрежи како „рак“ на американското општество.

Бранот на насилство од 1960-тите до денес

Политичкото насилство не е ништо ново. Во период од пет години во 1960-тите, претседателот Џон Ф. Кенеди, неговиот брат Роберт и двајца водечки активисти за граѓански права биле убиени. Претседателите Џералд Форд и Роналд Реган исто така биле застрелани.

Минатата година, американскиот претседател Доналд Трамп преживеа обид за атентат во Пенсилванија, а судењето на осомничениот за вториот обид во Флорида започна истата недела кога бил убиен Кирк.

За разлика од 1960-тите и 1970-тите, денес социјалните мрежи се главното бојно поле. Илон Маск, сопственикот на платформата Икс, ја обвини „радикалната левица“ дека го слави убиството, тврдејќи дека „единството е невозможно со фанатици кои го слават убиството“.

Трагични поделби

Многу млади Американци сметаат дека нивото на конфликт станало неподносливо. „Не можете ни да разговарате со некој што не се согласува со вашите политички ставови. Тоа е трагично“, рече Кејтлин Грифитс, 19-годишна претседателка на студентскиот огранок на организацијата на Кирк, „Turning Point USA“.

Експертката за поларизирани општества, Рејчел Клајнфелд, од „Carnegie Endowment“ ја спореди ситуацијата со лош брак: „Можете само да губите ако постојано покажувате со прст. Потребно е да свртите нова страница“.

Политичкиот аналитичар Дејвид Дракер рече дека единствениот излез е ако двете страни одлучат да престанат: „Обично само претседателот може да го овозможи тоа“. Но, Трамп не е таков тип претседател. Тој рече по атентатот: „Радикалите од десницата често се радикали затоа што не сакаат криминал. Проблемот се радикалите од левицата“. Неговиот заменик во Белата куќа, Стивен Милер, додаде: „Ќе ги искористиме сите ресурси за да ги идентификуваме и уништиме овие мрежи. Ќе го направиме тоа во име на Чарли“.

Меѓутоа, истражувањата за политичкото насилство во САД покажуваат дека низ изминатите децениите, поголемиот дел од нападите биле извршени од сторители со десничарски идеологии.

„Историјата не се повторува, но се римува“

Некои веруваат дека земјата, и покрај сè, повторно ќе најде излез. „Мал број периоди биле потемни и понасилни од 1960-тите и почетокот на 1970-тите, но Америка сепак продолжи понатаму“, рече поранешниот републикански конгресмен и ТВ водител Џо Скарборо.

Сенаторот Рафаел Ворнок се потсети на напредокот во борбата против расизмот: „Мојот татко, во воена униформа, морал на тинејџер да му го отстапи своето место во автобус. Денес јас седам во Сенатот“.

Историчарот Кен Бернс изјави: „Историјата никогаш не се повторува, но често се римува“. И додека денешниот момент потсетува на претходните периоди на поделби, Америка сега се соочува со нов предизвик – дигитален свет кој ги наградува најекстремните.

Поранешниот американски министер за одбрана Роберт Гејтс еднаш предупреди дека најголемите закани за безбедноста на САД се растечката Кина, опаѓачката Русија и – нашите сопствени внатрешни поделби. Противниците на Америка добро го знаат ова и поттикнуваат понатамошен конфликт преку интернет. А Американците им го олеснуваат тоа.