Папата Франциск беше првиот језуит и првиот латиноамериканец, како и првиот член на црковниот ред од Григориј XVI (1831 – 1846) и првиот неевропеец по Григориј III (731 – 741) кој ја зазеде оваа позиција.

Секуларното име на папата било Хорхе Марио Бергољо. Роден е на 17 декември 1936 година во Буенос Аирес, главниот град на Аргентина.

Според Енциклопедија Британика Хорхе Марио Бергољо бил син на италијански имигранти во Аргентина. Папата во младоста работел како обезбедување и чистач. Дипломирал во областа на хемиската технологија, по што работел во извесна лабораторија, и тоа со познатата парагвајска биохемичарка и политичка активистка Естер Балестрино.

Кога имал околу 21 година, доживеал тешка пневмонија и му биле откриени три цисти, што довело до отстранување на дел од десното белодробно крило. И покрај тоа, бил добар пливач.

Исто така, говорел шпански и италијански јазик, а употребувал и германски. Од младоста бил љубител на танго, опера, грчка класика, Достоевски, Шекспир, готвење и фудбал. Бил почесен член на аргентинскиот клуб Сан Лоренцо. Редовно ја плаќал клупската членарина, како што открил потпретседателот на клубот, Марчело, Тинели.

Тој влегол во језуитскиот новотичан во 1958 година, а потоа се посветил на академска обука, студирајќи хуманитарни науки во Сантијаго, Чиле, и се стекнал со лиценца (еквивалент на магистерски студии) по филозофија во провинцијата Буенос Аирес. Сепак, тој се одлучил за свештенички повик и запишал богословија.

По дипломирањето предавал литература и психологија во гимназијата, а истовремено се запишувал и на студии по теологија. Тој бил ракоположен за свештеник во 1969 година, а последните завети ги дал во језуитите во 1973 година, по што бил надреден (поглавар) на Језуитската провинција Аргентина (1973 – 79).

Годините на „валканата војна“ и језуитството

Бергољо бил на чело на аргентинските језуити во времето на воениот удар во 1976 година, предводен од генералот Хорхе Рафаел Видела. За време на таканаречената „Валкана војна“ (1976 – 1983), кампања водена од воената диктатура против левичарските сили и другите субверзивни субверзивци, помеѓу 10.000 и 30.000 луѓе беа „исчезнати“ (киднапирани, мачени и обично убиени) од војската и полицијата.

Бергољо подоцна тврдел дека скрил неколку луѓе од властите, па дури и им помогнал да избегаат од земјата.

Во 1976 година исчезнале двајца језуити кои работеле во сиромашни населби; пет месеци подоцна биле пронајдени живи, но дрогирани на нива.

Со години по „Валканата војна“, Бергољо бил предмет на контроверзии за неговата улога во киднапирањето и ослободувањето на свештеникот. Некои го критикувале дека не ги штити свештениците, па дури и го обвиниле дека ги предал тие луѓе на режимот. Други го прифатиле сведочењето на Бергољо дека тој тајно интервенирал кај режимот за да обезбеди нивно ослободување. Тужбата против Бергољо за соучество во исчезнувањето на свештеникот на крајот била отфрлена.

Бергољо бил застапник на сиромашните

Во 1980-тите Бергољо служел како професор во семинаријата и ректор, а посетувал и постдипломски студии по теологија во Германија. Во 1992 година бил назначен за помошен епископ на Буенос Аирес. Тој беше назначен за надбискуп на Буенос Аирес во 1998 година (тоа ја вршеше до неговиот избор за папа), а за кардинал беше посветен во 2001 година.

За време на економската криза во Аргентина која започнала во доцните 1990-ти и кулминираше во 2002 година со брзата девалвација на националната валута, Бергољо разви јавна репутација за скромност, живеејќи во едноставен стан во центарот на градот наместо во резиденцијата на надбискупот и патувајќи со јавен превоз или пеш наместо со лимузина.

Тој станал гласен застапник на сиромашните и вешт политичар, вешто промовирајќи ги ставовите на црквата за социјалните прашања на состаноците со владините претставници. Неговиот теолошки конзервативизам, сепак, го стави во судир со левоцентристичките администрации на претседателот Нестор Кирхнер (2003 – 07) и неговата сопруга и наследничка, Кристина Фернандез де Кирхнер (2007 – 15). Бергољо бил особено остар критичар на социјалните иницијативи на Фернандез, вклучително и легализацијата на истополовите бракови во 2010 година. Фернандез, пак, го прикажа Бергољо како десничарски екстремист и поддржувач на диктатурата на Видела.

Во 2013 година станува првиот „Папа Фрањо“

Во февруари 2013 година, папата Бенедикт Шеснаесетти поднесе оставка поради старост и здравствени проблеми. Конклавата беше свикана на почетокот на март, зголемувајќи ги надежите дека наследникот на Бенедикт ќе биде избран и поставен пред претстојниот Велигден.

Бергољо бил избран на петтото гласање и го избрал името Фрањо, во чест на Свети Фрањо Асишки (1181/82 – 1226), кој живеел скромен живот во служба на сиромашните, како и потсетувајќи на Свети Францис Ксавиер (1506 – 52), еден од основачите на Језуитите.

Иако тој беше првиот папа Фрањо и нашироко се нарекува „Франциск I“, тој одби да го користи римскиот број I за да означи дека тој е првиот што го користел своето папско име. (Традиционално, римскиот број I не се додава на името на папата додека не се избере друг папа со исто име. Папата Јован Павле I [1978] беше првиот папа што го користеше бројот за време на неговиот понтификат.)

Фрањо го презеде раководството на црквата која беше на раскрсницата. На почетокот на 21 век, римокатолиците сочинувале повеќе од една шестина од светското население, а многумина живееле во Латинска Америка и Африка. Сепак, скандалите, особено со сексуалната злоупотреба на свештенството што започна во 1980-тите и 1990-тите, го поткопа угледот на црквата, особено во САД и Европа. Во своите први јавни обраќања и првата јавна миса, Фрањо повика на духовна обнова во црквата и поголемо внимание на страдањата на сиромашните, тој остро ги осуди силите што ја оттргнаа црквата од нејзиниот мисиски пат и ја ставија во опасност да стане „бедна невладина организација“. Тој, исто така, упати покана до неговите политички противници, вклучувајќи го и Фернандез, кого го покани на својот прв официјален папски говор. Сепак, тој налути некои традиционалисти со тоа што на настанот се појави во едноставна туника наместо традиционалните папски одежди.

Тој, исто така, направи чекор без преседан во 2013 година, кога назначи совет од осум кардинали да го советуваат за црковната политика. Неговата изјава таа година дека Христос „нè спаси сите нас“, дури и неверниците, беше широко протолкувана од медиумите како порака за достапност и добра волја кон атеистите и агностиците, иако портпаролот на Ватикан подоцна тврдеше дека Франциско бил погрешно протолкуван.

Симболично ја отвори светата година во затворската капела

Станал од својата инвалидска количка, затропа на вратата на мала капела на затворот Ребибија во Рим и го преминал нејзиниот праг. Чинот на отворање на посебна света врата го симболизира почетокот на јубилејот (Giubileo), всушност света година која доаѓа на секои 25 години.

На католичкиот Бадник папата Франциско ги отвори светите врати на базиликата Свети Петар во Ватикан, а два дена подоцна и вратите на затворската капела. До сега, од 1300 година, кога се слави јубилејот, ниту еден папа не направил такво нешто. Франциско им се обрати на насобраните затвореници давајќи им пораки на надеж и вера. Зборови кои навистина им се потребни, со оглед на условите во италијанските затвори и фактот дека во текот на 2024 година во Италија се самоубиле 90 затвореници.

Папата разговараше со собраните затвореници без претходно подготвена проповед.

„Сакам да ги поздравам затворениците кои останаа во ќелиите и кои не можеа да дојдат. Поздрав до нив и до секој од вас. Среќна Нова година на сите“, им порача тогаш Франциско, кој со овој чин ја отвори годината на надежта, која ќе ја одбележи јубилејната света година чие одбележување започнува на 24 март, а завршува на 24 декември 2025 година во Рим.

„Универзален симбол на најсрамното предавство“

Додека Папата беше хоспитализиран во болницата Гемели, на 24 февруари, била донесена пресудата против четворица членови на неофашистичкото движење „Форца Нова“, кои за време на Ангелус, неделната молитва на плоштадот Свети Петар, на 2 мај 2019 година, држеле транспарент на кој пишувало „Бергољо како бадољо. Стоп за мигрантите“. Со тој чин, активистите на „Форца Нова“, кои беа осудени на една година и два месеци затвор, со условна казна, го обвинија папата дека е универзален симбол на најсрамното предавство и го споредија со италијанскиот генерал Пјетро Бадољо, кој го потпишал примирјето и капитулацијата на Италија на 3 септември 1943 година.

Тој ден во соопштението на ова движење се вели: „Кој ја мрази Италија и Италијанците, кој сака да го замолчи несогласувањето, ќе се сретне со отпорот на ’Форца Нова‘“. Не го сакаа конзервативците и ултрадесничарите, додека многу Италијанци ќе го паметат како папа во кој народот имал најголема доверба.

Според истражувањето на Демополис, национален истражувачки институт, на папата Франциско му верувале дури 85 отсто од Италијанците, а довербата достигнува 90 отсто кај католичките верници. За време на неговото владеење, аргентинскиот папа стекнал голема доверба, 68 отсто од нив, дури и меѓу оние кои се изјаснуваат како некатолици и неверници.

Револуционер со визија кој ги смируваше ривалите

Постојано погрешно разбран, често намерно, постојано обвинуван дека е уништувач на Католичката црква, всушност, „узурпаторот кој седна на папската фотелја со соборување на Рацингер“, аргентинскиот папа, од друга страна, ќе остане запаметен како еден од најреволуционерните водачи што ги имал католицизмот.

Никој пред него не се обиде да го трансформира Ватикан во каталитичка сила за прераспределба на моќта во меѓународниот систем, а Франциско успеа таму каде што никој од неговите претходници не можеше, претворајќи ги долгогодишните ривали во клучни соработници.

Сигурно не беше успешен во сè, ниту имаше моќ да ги запре војните, но папата Франциско со сигурност беше човек со визија за подобар свет и релативно способен да се движи по бурните води на глобалните конфликти.