Ова особено важи за Западен Балкан, каде што геополитичката динамика често е длабоко испреплетена со историските искуства и националните интереси.

Неодамнешната анализа на геополитичките наративи спроведена со помош на „Analytics.live“, меѓу другите аспекти, покажува како Соединетите Држави се претставени во медиумите во регионот. Истражувањето следело над 1.051 медиум и анализирало приближно 7,6 милиони написи за да ги открие преовладувачките наративи, трендовите во расположението и промените во јавниот дискурс.

Следејќи ги најчитаните, најсподелуваните и најдискутираните написи, истражувањето ги идентификувало клучните шеми за тоа како различни земји ги перципираат САД како стратешки партнер. Резултатите откриле јасен контраст помеѓу Северна Македонија, каде што медиумите одржуваат генерално проамерикански став, и Србија, каде што скептицизмот, но и повеќе позитивни промени доминираат во известувањето.

Следење на наративите на медиумите

За да се утврди како еволуирале перцепциите, студијата се фокусирала на медиумското известување објавено помеѓу 1 јули 2024 година и 20 февруари 2025 година – период обележан со значајни геополитички настани. Оваа временска рамка била поделена во две фази: период пред Трамп (од јули 2024 година до 19 јануари 2025 година) и период по Трамп (од 20 јануари до 20 февруари 2025 година).

Клучниот момент за дефинирање на оваа поделба беше враќањето на Доналд Трамп на функцијата претседател на САД на 20 јануари 2025 година. Со оглед на контроверзната глобална репутација на Трамп и поинаков пристап кон надворешната политика, студијата имала за цел да процени како неговиот реизбор влијаел на регионалните наративи. Дали неговото враќање ќе ги засили проамериканските чувства во некои земји? Дали тоа дополнително би ги отуѓило другите? Резултатите нудат фасцинантен поглед на променливата динамика на американско-балканските односи.

Македонија: Силен сојузник, со растечка фасцинација од Трамп

Во текот на целиот период на мониторинг, македонските медиуми во огромно мнозинство ги претставиле САД во позитивно светло, но и покажале повеќе скептични наративи. Многу написи ја нагласиле поддршката на Вашингтон за регионалната стабилност, особено во однос на аспирациите на Македонија во НАТО и ЕУ. Договорот од Преспа, кој го реши долгогодишниот спор околу името со Грција и ја отвори вратата за евроатлантска интеграција, често бил посочен како пример за успешна американска дипломатија во регионот.

Наративи во македонските медиуми, период I 01.07.2024-19.01.2025 и период II 20.01.-20.02.2025

Сепак, уште пред Трамп официјално да се врати на функцијата, македонските медиуми покажале сè поголем интерес за него како политичка фигура. Некои медиуми ја отсликале реториката видена во конзервативните кругови на САД, сугерирајќи дека стилот на лидерство на Трамп резонира со одредени политички фракции во земјата. По 20 јануари 2025 година овој интерес се засилил. Наместо широки дискусии за американско-македонските односи, медиумите почнале да го персонализираат дискурсот околу самиот Трамп. Дали ќе продолжи да го поддржува регионот? Дали неговата администрација ќе даде приоритет на стратешките интереси на Македонија?

Оваа промена на фокусот имала интересен ефект. Додека проамериканските чувства останале силни, тие станувале сè поусловени – директно врзани за постапките на Трамп, а не за САД како земја. Некои написи го пофалиле неговиот надворешнополитички став, предвидувајќи повеќе трансакциски, но потенцијално корисен пристап кон Македонија. Други изразија загриженост дека непредвидливото лидерство на Трамп може да ја дестабилизира претходната посветеност на САД кон Балканот.

Србија: Поместување кон попозитивно претставување на САД, поттикнато од враќањето на Трамп

Српските медиуми, пак покажуваат поскептична и честопати отворена непријателска слика за САД. За разлика од Македонија, каде доминирале позитивните наративи, известувањето во Србија било поларизирано и длабоко под влијание на историските случувања.

Интересно е што проамериканските наративи во Србија се зголемиле од 34% на 43% по Трамп, иако антиамериканските чувства останале стабилни (34% до 35%), како одраз на поделената медиумска средина. Овој пораст на поповолни наративи може да изгледа изненадувачки, но анализата покажала дека помалку се однесувало на САД како целина, а повеќе на самиот Трамп.

Наративи во српските медиуми, период I 01.07.2024-19.01.2025 и период II 20.01.-20.02.2025

Про-Трамп содржината се зголемила од 12% на 33%, додека известувањето против Трамп исто така се зголемило, од 12% на 25%. Се чини дека српските медиуми резонираат со реториката на Трамп против естаблишментот и националистичкиот призвук, дури иако недовербата кон САД како државен актер и понатаму опстојува.

Сепак, српскиот скептицизам кон САД не е поврзан со одредена администрација, туку со длабоко вкоренета недоверба кон влијанието на САД во регионот како целина. Без оглед на тоа дали Белата куќа е предводена од демократ или републиканец, голем дел од српскиот медиумски пејзаж го врамува ангажманот на САД како себичен и потенцијално штетен за националните интереси.

Зошто се важни медиумските наративи?

Медиумските наративи се повеќе од зборови на екранот. Тие обликуваат како луѓето ги перципираат меѓународните сојузници, влијаат на владините политики, па дури и влијаат на дипломатските односи. Контрастните прикази на САД во Македонија и Србија илустрираат колку длабоко историските искуства, политичките усогласувања и промените во лидерството влијаат на јавниот дискурс.

Во Македонија, каде што САД одиграле клучна улога во политичката стабилност и евроатлантската интеграција, медиумското известување останува главно позитивно. Сепак, враќањето на Трамп воведе нов слој на комплексност, оддалечувајќи го вниманието од пошироките американско-македонски односи кон специфичната улога на Трамп во нивното обликување.

Во Србија ситуацијата е значително поинаква. Скептицизмот кон САД е долгогодишен, но можно е да се промени поради новата администрација. Резултатите сугерираат дека српската недоверба кон САД не е поврзана со тоа кој е на власт, туку со поширок геополитички став – оној што го гледа Вашингтон како сила на која мора да се пристапи со претпазливост, ако не и со целосен отпор.

Како што глобалната политика продолжува да еволуира, така ќе еволуираат и овие наративи. Дали политиките на Трамп ќе ги засилат овие трендови или ќе ги предизвикаат, останува да се види. Меѓутоа она што е дека САД продолжуваат да бидат многу влијателен и актер на Западен Балкан, обликувајќи го регионалниот дискурс на начини што ја надминуваат традиционалната дипломатија.