Јованка во помладите денови беше привлечна млада жена, особено впечатливи беа нејзините заби и насмевка, која подоцна беше наречена „јужна насмевка“, кога се омажи за Тито.

Јованка Будисављевиќ, млада лика партизана со српско потекло, стана нова сопруга на државен водач Јосип Броз Тито во април 1952 година. Беше дури 32 години помлада од него! Меѓутоа, таа никогаш не се вклопила во семејството на Тито. Титовиот внук Бранко, син на неговиот брат Славко, во своите мемоари за време на Југославија напишал: „Немаше хармонија меѓу нас двајца од првиот ден. Колку што знам, не стоеше подобро ниту со другите членови на семејството“.

Прво идила, а потоа проблеми

Првите неколку години од бракот беа речиси идилични. Меѓутоа, како што минувало времето и Тито стареел, Јованка си го барала место, а освен тоа не се чувствувала како жена бидејќи Тито не сакал тие да имаат деца.

Не и дозволуваше да се меша во неговите работи, во политиката, во одлучувањето. На патувањата, на пример, таа барала не само да го замени докторот, туку ги решавала и прашањата за сместување, храна, подароци, па дури и одредувала кој ќе оди во авангардата и слично.

Таа почна да лобира за нејзината идна политичка позиција. Шоуто со Јованка само продолжи, сцените се намножија како на филм. Во летото 1972 година требаше да се реорганизира кабинетот на Тито, во кој Јованка сакаше да се вмеша. Но, Тито искокна: „Не треба да ја слушате Јованка, нејзините ставови за организацијата се збркани. Тогаш за прв пат се слушна за можноста Тито да се разведе од Јованка“. Таа ги обвини генералите дека сакаат да го изолираат и контролираат Тито.

Јованка го губеше трпението. Таа патолошки го сакала Тито, но токму поради оваа слепа љубов му создавала невидени сцени. Тито го загуби трпението. Јованка ги избрка луѓето на кои им веруваше: генерал Мишковиќ, потоа Титовиот аѓутант генерал Милан Жежељ и главните секретари Зденко Штамбука, Лео Матес и Блажа Мандиќ. Затоа, на 22 декември 1973 година, Тито наредил да се формира комисија која ќе го истражи чудното однесување на Јованка. Истрагата траеше 75 дена.

Никој од нив не можеше да се носи со Јованка. Таа, пак, беше страшно погодена и навредена што поради неа е формирана истражна комисија.

Ткаејќи разни интриги, ситуацијата на крајот експлодирала. Јованка беше вон себе. Тито извесно време го масирале две сестри, млади девојки, Дарјана и Радојка Грбиќ. Јованка пукаше од љубомора, меѓу другото рече: „Се чувствувам отфрлено како сопруга и жена и тоа после 30 години! Наместо мене, сега ги сакате овие девојки“.

Аѓутантот на Тито и неговите лекари заклучиле дека дури и животот на Тито е во опасност!

Детален опис на согледувањата и наодите на генералот Рапа и личните лекари, како и нивните предлози се дадени во приложениот записник на Александар Шокорац од 11 февруари 1975 година. Во записникот стои: „Сите заедно веруваат дека поради сегашните и можните постапки на другарка Јованка директно и индиректно се загрозени животот и здравјето на другарот претседател“.

Тие изјавија дека постои реална опасност таа да му направи нешто друго на претседателот, што директно ќе му се закани по животот - поточно, да пука во него, да го нападне со тап предмет или нешто слично. Тие изјавиле дека не се сигурни дека е со неа и дека нема револвер во чантата или на друго место. Едногласниот заклучок на сите горенаведени другари е дека во овој момент другарката Јованка треба итно да биде отстранета од другарот Претседател“.

Конфликтот меѓу Тито и Јованка кулминираше во април 1975 година, кога Тито одлучи да ја напушти резиденцијата на Ужичка 15 и да се пресели во Бели двор. Но, и тоа не беше без драма. Стане Доланц бил присутен со Петер Стамболиќ кога Тито со влечки побегнал од Ужичка 15 до Бели двор. Таа вечер Тито им се јавил на двајцата и ги замолил да се погрижат Јованка да не дојде кај него. Очевидци тврдат дека Тито дури и му удрил шлаканица на Јованка пред насобраната толпа.

Ова се случи за време на конференцијата на неврзаните во Коломбо, Шри Ланка во август 1976 година. Тито приреди голем дочек на „Галеб“, но не можеше да ги пречека гостите поради срцева слабост. Затоа Јованка, заедно со вод морнари, ги прими сите шефови на држави, наместо да го замени Тито со Цвијетин Мијатовиќ, кој затоа патуваше со него ,Јованка се однесуваше како шеф на држава.

Тоа беше почетокот на нивниот крај. Јованка почнала да пропушта одредени протоколарни состаноци, а Тито се трудел максимално да ја избегне. Ја заобиколи нивната белградска резиденција на Ужичка 15, па последните години од животот ги помина во својата канцеларија, во Куќата на цвеќето. Јованка последен пат беше видена во јавноста на 14 јуни 1977 година на официјалниот прием на норвешкиот премиер.

Кога Тито отиде на турнеја низ СССР, Северна Кореја и Кина во август истата година, таа повеќе не беше таму. Тито уште еднаш се обидел да се смири со неа по враќањето од патувањето, носејќи и подарок, но таа му го фрлила. Тоа беше крајот! Јованка никогаш повеќе не била видена во јавноста, се до погребот на Тито во мај 1980 година.

Распадот на бракот на Тито и тоа што Јованка не се појави во јавноста стана светска сензација. Сите светски весници се занимаваа со таа приказна и ги бараа причините за раскинувањето на нивната љубов. Југословенската дипломатија имаше задача да ги следи сите овие написи и редовно да известува во Белград за нив.

Кога Тито на почетокот на 1980 година завршил во љубљанската болница, за неговата состојба Јованка ја известил потпретседателот на Претседателството на СФРЈ, Лазар Колишевски. Ова им го известил на своите соборци на седницата на претседателствата на СКЈ и СФРЈ на 4 јануари 1980 година.

Јованка сè уште се држела до нејзиното старо јас: „Јованка Броз, според Лазар Колишевски, без посебни емотивни знаци и возбудувања, ги слушала информациите на потпретседателот на Државното претседателство за болеста на нејзиниот сопруг и можностите за лекување.

Присуството на Колишевски го претпочитала и поволно го искористила за да се пожали, кога станува збор за односот кон неа, за наводната „уцена на Тито од поединци“. Јованка Броз во нападот на својата суета, нарцизам и неумереност, веќе познати во круговите блиски до Тито, не отстапи.

Таа упорно инсистираше разговорот да биде за неа Јованка Броз, а не за нејзиниот болен сопруг Јосип Броз Тито. Болеста на Тито и неизвесноста што се наѕира беа оставени настрана во таа необична средба и разговор“.

Врвот се плашеше од мемоарите

Но, и по смртта на Тито, и по ненадејното протерување на Јованка од Ужичка 15, државниот врв немаше мир. И седум години по смртта на Тито, Претседателството на СФРЈ се уште се занимава со него и Јованка, иако Југославија веќе беше на почетокот на распаѓањето.

Во март 1987 година, Управата за заштита на уставниот поредок на Претседателството на СФРЈ комплетираше обемен документ од 212 страници, со уште неколку прилози, сите под наслов „Неприфатливо и деструктивно однесување и постапки на Јованка Броз“. Целиот државен апарат со години се занимаваше со Јованка, меѓу другото, како да нема далеку поважни и поитни работи за решавање во тогашна Југославија. Од што се плашеше партискиот и државниот врв по смртта на Тито? Се плашеа од мемоарите на Јованка!

Се плашеа што таа може да напише и објави, не само во земјава, туку и надвор од неа. Неколку блиски луѓе ја повикаа да ги напише. Југословенското раководство имало информации дека текстот веќе има околу илјада страници, од кои околу 600 страници припаѓаат на фотографии.

Тајната полиција наведува дека Јованка обвинува дел од врвните менаџери дека поради кариеристички и валкани мотиви ја одвоиле од Тито, ја ставиле во домашен притвор, дека е жртва на српско-хрватскиот конфликт и дека тоа е многу голема, валкана политичка игра, а не домашен брачен конфликт, како што беше официјално објавено.