„Овде го нарекуваат островот на смртта, мистериозниот остров и тоа со добра причина“, зборувал Фајф Робертсон, репортерот на Би-би-си додека стоел на оддалечениот и напуштен шкотски остров Груинард во 1962 година.

„Ова не е приказна за стари мрачни бајки или суеверија. Не, оваа приказна започнала во 1942 година. Војната траела три години кога одеднаш група научници од Воената управа го презедоа островот и почнале да спроведуваат толку тајни експерименти што дури и денес, 20 години подоцна, многу малку луѓе знаат што се случувало таму“, додал Робертсон.

Тоа била еколошка катастрофа. Шокантно, островот станал опасно контаминирано и забрането подрачје речиси половина век, до 1990-та година кога британската влада конечно го прогласила островот Груинард за безбеден, пишува Би-би-си.

Вистината била дека островот бил место на таен обид на Обединетото Кралство за време на Втората светска војна антраксот, смртоносна бактериска инфекција, го претвори во оружје. Точните детали за тоа што се случувало таму излегле на виделина дури во 1997 година, кога владата ја тргнала ознаката „тајност“ од филмот снимен од тогашната војска, а кој детално ги опишувал настаните.

„Операција вегетаријанец“

Проектот наречен „Операција вегетаријанец“ започнал под водство на Пол Филдес, тогашен раководител на Одделот за биологија во Портон Даун, воена установа во Вилтшир, Англија, кој постои и денес.

Планот бил да се заразат ленените погачи со антракс и да се фрлат од авион на пасиштата за добиток низ Германија. Кравите би ги изеле и би се заразиле со антракс, како и оние кои подоцна би го јаделе заразеното месо. Симптомите на инфекција може да траат дури и пред да бидат видливи, но кога ќе се појават, тие се застрашувачки и многу брзо може да доведат до смрт.

Предложениот план би десеткувал германските резерви со месо и ќе го раширел антраксот низ целата земја, што ќе резултирало со огромен број на жртви. Но, за да сфатат како антраксот би функционирал како оружје во реално опкружување, на истражувачите им било потребно место на отворено, далеку од населените места, за да можат да го тестираат.

Во летото 1942 година, армијата го купила оддалечениот, ненаселен остров Грунард, со големина од 522 хектари и му забранила на локалното население да го посетува. Воен тим под надзор на научници потоа почнал да спроведува страшни експерименти. Користејќи го добитокот донесен на островот за тестирање, тие започнале серија ослободувања на антракс низ теренот на островот.

„Целта била да се тестира дали антраксот ќе преживее експлозија на терен, тие не го знаеле тоа и, дали потоа ќе останел вирулентен“’, зборувал Едвард Спајерс, професор на „Универзитетот во Лидс“, во документарниот филм за Би-би-си, „The Mystery of Anthrax Island“ во 2022 година.

„Осумдесет овци, во различни фази, биле пуштени недалеку од местото на експлозијата. Експлозијата била изведена со далечински управувач. Не станувало збор за голема експлозија, а силниот ветар ги разнел инфекцијата и смртта по целиот остров“, додал тој.

Планот на крај бил откажан

Резултатите биле многу деструктивни: Неколку дена по изложувањето, овците покажале симптоми и брзо почнале да изумираат. Нивните заразени тела биле однесени на обдукција, а потоа изгорени или закопани под тони рушевини.

Тајните испитувања траеле до 1943 година, кога армијата ги оценила за успешни, а научниците се спакувале и се вратиле во Портон Даун. Како резултат на тоа, биле произведени пет милиони колачи од ленено семе со антракс, но планот на крајот бил откажан кога сојузничката инвазија на Нормандија напредувала, што довело до уништување на колачите по војната.

Катастрофални последици

Последиците од операцијата „вегетаријанец“ биле катастрофални за островот. Антраксот е многу отпорна бактерија и може да опстане во почвата и со децении, предизвикувајќи инфекција доколку се проголта дури и години по избувнувањето. Воените експерименти го направиле островот премногу опасен по живот за луѓето и животните, дури и дождовницата од островот била потенцијално смртоносна.

Војската островот го ставила во карантин на неодредено време и поставила знаци со предупредување за посетителите. Во децениите по крајот на Втората светска војна, биле направени обиди за деконтаминација на локацијата со хемиски третмани и контролирано горење, но тие генерално се покажале неефикасни. Серијата тестови во 1971 година покажале дека, иако повеќе нема антракс на површината, тој сепак останал во земјиштето, што претставува сериозна опасност за секој кој ќе стапне на островот.

Години подоцна, научниците се вратиле со цел повторно да се обидат со деконтаминација, натопувајќи го островот во мешавина од морска вода и формалдехид и отстранувајќи го со палење контаминираниот горен слој на земјата.

Овој пат биле поуспешни и на 24 април 1990 година, по 48 години карантин, британската влада го прогласила островот Груинард слободен од антракс.