Според најновиот извештај на хуманитарната организација Оксфам, глобалната концентрација на богатство и недостатокот на фер даночни системи создаваат опасна и нестабилна ситуација за многу земји ширум светот.

Бројот на милијардери се зголемува

Истражувањето открива дека во 2024 година бројот на милијардери достигнал 2.769, со дополнителни 204 нови имиња што влегле во елитниот клуб на супербогати. Нивното вкупно богатство се искачило од 13 трилиони на 15 трилиони долари за само една година, што претставува пораст три пати побрз отколку во претходниот период.

Во просек, богатството на десетте најбогати луѓе во светот расте за 100 милиони долари дневно. Меѓу нив се имиња како Џеф Безос (основач на „Амазон“), Илон Маск („Тесла“ и „СпејсХ“), и Марк Цукерберг („Мета“), чие богатство е директен резултат на растечката доминација на технолошките компании.

Сиромаштијата се продлабочува

Во меѓувреме, бројот на луѓе кои живеат во глад или под линијата на сиромаштија се искачи на 733 милиони, што е за 152 милиони повеќе отколку пред пет години. Стапката на сиромаштија, дефинирана како приход под 6,85 долари дневно, не покажува значителен напредок од 1990 година, со речиси 3,6 милијарди луѓе што продолжуваат да се борат за основните средства за живот.

Хуманитарните организации предупредуваат дека овој пораст на сиромаштијата и гладот има катастрофални последици врз здравјето, образованието и квалитетот на животот во многу земји. Во исто време, растечката нееднаквост го загрозува социјалниот мир и ја намалува довербата во демократските институции.

Даночна неправда и политичка моќ

Главен фактор што ја поттикнува оваа нееднаквост е неправедниот даночен систем. Според Оксфам, супербогатите користат мрежа од даночни олеснувања и дупки во законот за да ги минимизираат своите даночни обврски.

Данокот на добивка и капиталните приходи често се многу пониски од даноците што ги плаќаат семејствата со средни и ниски примања. Во некои земји, даноците на наследство и богатство се или целосно укинати или имаат маргинално влијание врз најбогатите.

Нееднаквоста како закана за демократијата

Оксфам предупредува дека зголемувањето на богатството кај мал број луѓе доведува до концентрација на политичка моќ. Во извештајот се наведува дека „економски силните земји на глобалниот север поставуваат правила што им одговараат на супербогатите и нивните корпорации, а таквите политики често се наследство на колонијалната ера.“

Извршната директорка на Оксфам Германија, Серап Алтинисик, нагласува дека „супербогатите не само што ја акумулираат економската моќ, туку и директно влијаат на политичките процеси, што го зголемува ризикот од корупција и намалување на транспарентноста.“ Таа додава дека „непостојаното зголемување на богатството кај неколкумина, додека милиони луѓе живеат во сиромаштија, претставува сериозна закана за одржливоста на демократските општества.“

Реформи за праведен економски систем

Организациите за борба против сиромаштијата бараат итни реформи на глобалниот даночен систем. Некои од предложените мерки вклучуваат:

• Повисоки даноци за милијардерите и супербогатите.

• Повторно воведување на даноци на богатство и наследство.

• Подобро регулирање на даночните засолништа и намалување на можностите за избегнување на даноци.

• Зголемување на транспарентноста и отчетноста во даночните политики.

Овие мерки, велат експертите, ќе помогнат да се создаде пофер систем што ќе ја намали нееднаквоста и ќе ја зголеми социјалната мобилност.

Екстремната нееднаквост не е само економски, туку и социјален и политички проблем што бара глобален ангажман. Само со соработка меѓу државите, институциите и граѓанското општество може да се создадат политики што ќе поттикнат еднаков пристап до ресурси и ќе обезбедат просперитет за сите.